Nie wszystkie pszczoły są duszami towarzystwa. Podobnie jak ludzie

Nie wszystkie pszczoły są duszami towarzystwa. Podobnie jak ludzie

Pszczoły to niezwykle zorganizowane istoty, a często mówi się, że rodzina pszczela działa jak precyzyjny mechanizm. Prawdą jest, że pszczoły miodne to owady społeczne, ale czy zastanawialiście się kiedyś, dlaczego niektóre pszczoły wydają się bardziej aktywne, „rozmowne” i zintegrowane, podczas gdy inne trzymają się z boku? Okazuje się, że kluczem do tej zagadki mogą być... geny.

Najnowsze badania naukowe dowodzą, że wrodzone predyspozycje genetyczne mają ogromny wpływ na to, jak bardzo pszczoła jest towarzyska. To trochę tak jak u ludzi – jedni są duszami towarzystwa, a inni wolą spokojne, samotne zajęcia.

Czym jest pszczela towarzyskość?

Naukowcy nie mierzyli jej na oko. Skupili się na kluczowym dla pszczół zachowaniu: trofalaksji, czyli wymianie pokarmu „z ust do ust”. To nie tylko sposób na przekazywanie pożywienia, ale także główny system komunikacji w ulu. Poprzez trofalaksję pszczoły przekazują sobie sygnały o stanie zdrowia, potrzebach rodziny czy dostępności i jakości pożytku.

Badacze śledzili tysiące pszczół, które zostały oznaczone małymi kodami kreskowymi. Za pomocą kamer i komputerów liczyli, jak często i między którymi pszczołami dochodziło to trofalaksji – im częściej, tym bardziej towarzyska była dana robotnica.

Wpływ genów na życie w ulu

Naukowcy przeanalizowali genomy setek pszczół i dokonali niezwykłego odkrycia: zidentyfikowali 18 wariantów genów, które bezpośrednio wpływają na to, jak bardzo pszczoła jest skłonna do trofalaksji. To jakby geny decydowały, czy pszczoła będzie duszą towarzystwa, czy raczej cichym obserwatorem.

Badanie wykazało również, że towarzyskość nie jest tym samym co ogólna ruchliwość. Pszczoła może być bardzo aktywna, ale wcale nie musi to oznaczać, że często wchodzi w interakcje. Wpływ jednej pszczoły na ruch drugiej jest także powiązany z genami.

Genetyka a podział ról

Nie udało się określić dokładnego procentowego podziału na pszczoły „towarzyskie” i „nietowarzyskie”, ponieważ nie ma między nimi sztywnej granicy. Towarzyskość to płynna cecha, która występuje w różnym natężeniu u poszczególnych osobników. Można jednak przyjąć, że w każdej kolonii występuje naturalny podział, gdzie pewna część pszczół jest bardziej zaangażowana w trofalaksję, a inna mniej.

Badania sugerują, że ten poziom towarzyskości jest powiązany z rolą, jaką pszczoła pełni w ulu. Bardziej towarzyskie pszczoły, częściej uczestniczące w trofalaksji, mogą być skłonne do opieki nad larwami, podczas gdy te mniej towarzyskie mogą być bardziej predysponowane do bycia zwiadowczyniami.

Pszczoły jak ludzie: Niezwykłe genetyczne podobieństwa

Odkrycie dotyczące genetycznych podstaw „towarzyskości” u pszczół jest fascynujące, ponieważ ma zaskakujące przełożenie na ludzi. Jak pokazują badania, choć dzielą nas setki milionów lat ewolucji, pewne molekularne mechanizmy zachowań społecznych wydają się wspólne.

Badacze zauważyli, że niektóre geny wpływające na ich chęć do interakcji są podobne do genów powiązanych u ludzi z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Oczywiście nie oznacza to, że pszczoła ma autyzm. To raczej wskazuje, że u podstaw tak skomplikowanych zachowań, jak nawiązywanie kontaktu, leżą bardzo stare, ewolucyjnie zachowane procesy. Mówiąc prościej, to, co sprawia, że pszczoła chce się dzielić pokarmem, i to, co wpływa na ludzkie zdolności społeczne, może być regulowane przez podobne „instrukcje” genetyczne.

Innym ciekawym odniesieniem jest fakt, że pszczoły mające geny „mniej towarzyskiej” odmiany, miały również mniejszy wpływ na ruch innych pszczół w ulu. Taka dynamika jest obserwowana także u ludzi – osoby mniej skłonne do interakcji często mają mniejszy wpływ na grupę, w której się znajdują.

To badanie pokazuje, że różnice w zachowaniu, które obserwujemy w społeczeństwie, mają nie tylko podłoże kulturowe czy wychowawcze, ale są też głęboko zakorzenione w biologii. Jednocześnie podkreśla to, że różnorodność, zarówno w pasiece, jak i w ludzkim społeczeństwie, jest zjawiskiem naturalnym i niezwykle ważnym. Każdy osobnik, bez względu na swoje cechy genetyczne, odgrywa unikalną i cenną rolę.

Oprac. Teresa Kobiałka

Źródło:

Traniello, I. M., Avalos, A., Gachomba, M. J. M., Gernat, T., Chen, Z., Cash-Ahmed, A. C., Hamilton, A. R., Cook, J. L., & Robinson, G. E. (2025). Genetic variation influences food-sharing sociability in honey bees. PLOS Biology, 23(9), e3003367. https://doi.org/10.1371/journal.pbio.3003367 (dostęp: 17.09.2025)

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"