Rośliny naczyniowe obcego pochodzenia uznane za inwazyjne na terenie Polski – lista gatunków

Zdjęcie: Freepik
Rośliny inwazyjne to duży problem – zajmują miejsce naszym rodzimym gatunkom, powodują powstawanie monokultur i okresów bezpożytkowych w regionach intensywnego występowania (np. nawłoć kanadyjska), bywają niebezpieczne dla zwierząt, a nawet ludzi (np. barszcz Sosnowskiego). Sklep Pasieka nie ma w swojej ofercie sprzedażowej nasion gatunków inwazyjnych i nie przyjmuje ogłoszeń oferujących materiał rozmnożeniowy takich gatunków. Prosimy o zaznajomienie się z listą gatunków inwazyjnych opracowaną przez dra Artura Piszko z Instytutu Botaniki, Wydziału Biologii, Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Prezentowana lista inwazyjnych roślin naczyniowych obcego pochodzenia w Polsce została przygotowana na podstawie danych zawartych w publikacjach Tokarskiej-Guzik i in. [2012, 2021] oraz w kartach informacyjnych gatunków opracowanych w ramach projektu POIS.02.04.00-00-0100/16-00 pod nazwą „Opracowanie zasad kontroli i zwalczania inwazyjnych gatunków obcych wraz z przeprowadzeniem pilotażowych działań i edukacją społeczną” [http://projekty.gdos.gov.pl/igo-lista-inwazyjnych-gatunkow-obcych-roslin]. W jednym przypadku (Symphyotrichum ciliatum (Ledeb.) G.L. Nesom) skorzystano z dodatkowego źródła [Dudáš i in. 2020]. Zgodnie z opracowaniem Tokarskiej-Guzik i in. [2012], gatunkom przydzielono odpowiednią skalę inwazyjności (krajową, regionalną lub lokalną) oraz przyporządkowano status geograficzno-historyczny.
Na liście znajdują się gatunki zadomowione w Polsce, zarówno archeofity (gatunki przybyłe w czasach starożytnych, umownie przed 1492 r.), jak i kenofity (gatunki przybyłe w czasach nowożytnych, umownie po roku 1492 r.). W przypadku kart informacyjnych opracowanych w ramach projektu POIS.02.04.00-00-0100/16-00 zwrócono uwagę na ekspansywność gatunków w Polsce, liczbę stanowisk, dynamikę rozprzestrzeniania oraz liczebność populacji, cechy istotne w przypadku uznawania obcych roślin za inwazyjne [Pyšek in in. 2004].
Lista zawiera rodziny uporządkowane alfabetycznie, wśród których zamieszczono gatunki i mieszańce również w porządku alfabetycznym. Nazewnictwo gatunków i mieszańców przyjęto za Mirkiem i in. [2020]. Przynależność gatunków i mieszańców do rodzin, jak i dodatkowe uwagi i korekty taksonomiczne podano według Plants of the World Online [https://powo.science.kew.org]. Lista obejmuje łącznie 74 gatunki i 5 mieszańców roślin naczyniowych, z których 35 uznano za inwazyjne w skali kraju, 33 za inwazyjne regionalnie oraz 11 za inwazyjne lokalnie. Należy mieć na uwadze, że skala inwazji obcych gatunków roślin naczyniowych w Polsce może znacząco zmienić się w bieżącym dziesięcioleciu. Ponadto wiele gatunków zadomowionych w polskiej florze ma wysoki potencjał inwazyjny, np. Asclepias syriaca L. [trojeść amerykańska - przyp. red.], Cabomba caroliniana A. Gray [kabomba karolińska - przyp. red.] i Senecio inaequidens DC [starzec nierównozębny - przyp. red.]. Z drugiej strony brak aktualnych danych w wielu przypadkach uniemożliwia dokładne oszacowanie inwazyjności czy też skali inwazji. Dlatego też lista pozostaje otwarta.
ROŚLINY NACZYNIOWE OBCEGO POCHODZENIA UZNANE ZA INWAZYJNE W POLSCE
| AMARANTHACEAE | SZARŁATOWATE |
| Amaranthus retroflexus L. | Szarłat szorstki |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| ANACARDIACEAE | NANERCZOWATE |
| Rhus typhina L. | Sumak octowiec |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| APIACEAE | SELEROWATE (BALDASZKOWATE) |
| Chaerophyllum aureum L. | Świerząbek złotawy |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| Heracleum mantegazzianum Sommier & Levier | Barszcz Mantegazziego |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| Heracleum sosnkowskyi Manden. | Barszcz Sosnowskiego |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| ARACEAE | OBRAZKOWATE |
| Lemna turionifera Landolt | Rzęsa turionowa (Rzęsa purpurowa) |
Gatunek inwazyjny lokalnie. Kenofit. |
|
| ASTERACEAE | ASTROWATE (ZŁOŻONE) |
| Ambrosia artemisiifolia L. | Ambrozja bylicolistna |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| Aster novi-belgii L. | Aster nowobelgijski |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. Uwagi dodatkowe: według nowszych ujęć taksonomicznych nazwa Aster novi-belgii traktowana jest jako synonim Symphyotrichum novi-belgii (L.) G.L. Nesom. |
|
| Aster × salignus Willd. | Aster wierzbolistny |
Takson inwazyjny lokalnie. Kenofit. Uwagi dodatkowe: według nowszych ujęć taksonomicznych nazwa Aster × salignus traktowana jest jako synonim Symphyotrichum × salignum (Willd.) G.L. Nesom. |
|
| Bidens frondosa L. | Uczep amerykański |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| Conyza canadensis (L.) Cronquist | Konyza kanadyjska (Przymiotno kanadyjskie) |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. Uwagi dodatkowe: według nowszych ujęć taksonomicznych nazwa Conyza canadensis traktowana jest jako synonim Erigeron canadensis L. |
|
| Erechtites hieraciifolius (L.) Raf. ex DC. | Erechtites jastrzębcowaty |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| Erigeron annuus (L.) Desf | Przymiotno białe |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| Galinsoga ciliata S.F. Blake | Żółtlica owłosiona |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. Uwagi dodatkowe: według nowszych ujęć taksonomicznych nazwa Galinsoga ciliata traktowana jest jako synonim Galinsoga quadriradiata Ruiz & Pav. |
|
| Galinsoga parviflora Cav. | Żółtlica drobnokwiatowa |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| Helianthus tuberosus L. | Słonecznik bulwiasty (Topinambur) |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| Rudbeckia laciniata L. | Rudbekia naga (Rotacznica naga) |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| Solidago canadensis L. | Nawłoć kanadyjska |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| Solidago gigantea Aiton | Nawłoć późna |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| Solidago graminifolia (L.) Salisb. | Nawłoć wąskolistna |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. Uwagi dodatkowe: według nowszych ujęć taksonomicznych nazwa Solidago graminifolia traktowana jest jako synonim Euthamia graminifolia (L.) Nutt. |
|
| Symphyotrichum ciliatum (Ledeb.) G.L. Nesom | Astrowiec orzęsiony |
Gatunek inwazyjny lokalnie. Kenofit. |
|
| Telekia speciosa (Schreb.) Baumg. | Smotrawa okazała |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| Xanthium albinum (Widder) Scholz & Sukopp | Rzepień włoski |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. Uwagi dodatkowe: według nowszych ujęć taksonomicznych nazwa Xanthium albinum traktowana jest jako synonim Xanthium orientale L. |
|
| BALSAMINACEAE | NIECIERPKOWATE |
| Impatiens capensis Meerb. | Niecierpek pomarańczowy |
Gatunek inwazyjny lokalnie. Kenofit. |
|
| Impatiens glandulifera Royle | Niecierpek gruczołowaty (Niecierpek Roylego) |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| Impatiens parviflora DC. | Niecierpek drobnokwiatowy |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| BRASSICACEAE | KAPUSTOWATE (KRZYŻOWE) |
| Bunias orientalis L. | Rukiewnik wschodni |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit lub archeofit. |
|
| Diplotaxis muralis (L.) DC. | Dwurząd murowy |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| CANNABACEAE | KONOPIOWATE |
| Celtis occidentalis L. | Wiązowiec zachodni |
Gatunek inwazyjny lokalnie. Kenofit. |
|
| CELASTRACEAE | DŁAWISZOWATE |
| Celastrus orbiculatus Thunb. | Dławisz okrągłolistny |
Gatunek inwazyjny lokalnie. Kenofit. |
|
| CORNACEAE | DERENIOWATE |
| Cornus sericea L. | Dereń rozłogowy |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| CUCURBITACEAE | DYNIOWATE |
| Echinocystis lobata (Michx.) Torr. & A. Gray | Kolczurka klapowana |
|
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| FABACEAE | BOBOWATE (MOTYLKOWATE) |
| Lupinus polyphyllus Lindl. | Łubin trwały |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| Onobrychis viciifolia Scop. | Sparceta siewna |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| Robinia pseudoacacia L. | Robinia akacjowa |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| Trifolium patens Schreb. | Koniczyna odstająca |
Gatunek inwazyjny lokalnie. Kenofit. |
|
| Vicia grandiflora Scop. | Wyka brudnożółta |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| FAGACEAE | BUKOWATE |
| Quercus rubra L. | Dąb czerwony |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| HYDROCHARITACEAE | ŻABIŚCIEKOWATE |
| Elodea canadensis Michx. | Moczarka kanadyjska |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| Elodea nuttallii (Planch.) H.St. John | Moczarka delikatna |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| JUGLANDACEAE | ORZECHOWATE |
| Juglans regia L. | Orzech włoski |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| JUNCACEAE | SITOWATE |
| Juncus tenuis Willd. | Sit chudy |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| OLEACEAE | OLIWKOWATE |
| Fraxinus pennsylvanica Marshall | Jesion pensylwański |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| ONAGRACEAE | WIESIOŁKOWATE |
| Epilobium ciliatum Raf. | Wierzbownica gruczołowata |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| OXALIDACEAE | SZCZAWIKOWATE |
| Oxalis corniculata L. | Szczawik rożkowaty |
Gatunek inwazyjny lokalnie. Kenofit. |
|
| Oxalis fontana Bunge | Szczawik żółty |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. Uwagi dodatkowe: według nowszych ujęć taksonomicznych nazwa Oxalis fontana traktowana jest jako synonim Oxalis stricta L. |
|
| PHRYMACEAE | |
| Mimulus guttatus DC. | Kroplik żółty |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. Uwagi dodatkowe: według nowszych ujęć taksonomicznych nazwa Mimulus guttatus traktowana jest jako synonim Erythranthe guttata (DC.) G.L. Nesom. |
|
| PLANTAGINACEAE | BABKOWATE |
| Digitalis purpurea L. | Naparstnica purpurowa |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| Veronica filiformis Sm. | Przetacznik nitkowaty |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| Veronica peregrina L. | Przetacznik obcy |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| Veronica persica Poir. | Przetacznik perski |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| POACEAE | WIECHLINOWATE (TRAWY) |
| Alopecurus myosuroides Huds. | Wyczyniec polny |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Archeofit. |
|
| Anthoxanthum aristatum Boiss. | Tomka oścista |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| Avena fatua L. | Owies głuchy |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Archeofit. |
|
| Bromus carinatus Hook. & Arn. | Stokłosa spłaszczona |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| Echinochloa crus-galli (L.) P. Beauv. | Chwastnica jednostronna |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Archeofit. |
|
| Eragrostis albensis H. Scholz | Miłka połabska |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. Uwagi dodatkowe: według niektórych ujęć taksonomicznych nazwa Eragrostis albensis traktowana jest jako synonim Eragrostis pilosa (L.) P. Beauv. |
|
| Hordeum murinum L. | Jęczmień płonny |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Archeofit. |
|
| Lolium multiflorum Lam. | Życica wielokwiatowa |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| Setaria pumila (Poir.) Roem. & Schult. | Włośnica sina |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Archeofit. |
|
| Setaria viridis (L.) P. Beauv. | Włośnica zielona |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Archeofit. |
|
| POLYGONACEAE | RDESTOWATE |
| Polygonum polystachyum Wall. ex Meisn. | Rdest wielokłosowy |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. Uwagi dodatkowe: według nowszych ujęć taksonomicznych nazwa Polygonum polystachyum traktowana jest jako synonim Koenigia polystachya (Wall. ex Meisn.) T.M. Schust. & Reveal. |
|
| Reynoutria × bohemica Chrtek & Chrtková | Rdestowiec czeski (Rdestowiec pośredni) |
Takson inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| Reynoutria japonica Houtt. | Rdestowiec ostrokończysty |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| Reynoutria sachalinensis (F. Schmidt) Nakai | Rdestowiec sachaliński |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| Rumex confertus Willd. | Szczaw omszony |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| PRIMULACEAE | PIERWIOSNKOWATE |
| Lysimachia punctata L. | Tojeść kropkowana |
Gatunek inwazyjny lokalnie. Kenofit. |
|
| RANUNCULACEAE | JASKROWATE |
| Clematis vitalba L. | Powojnik pnący |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| ROSACEAE | RÓŻOWATE |
| Amelanchier × lamarckii F.G. Schroed. | Świdośliwa Lamarcka |
Takson inwazyjny lokalnie. Kenofit. Uwagi dodatkowe: z racji mieszańcowego pochodzenia taksonu jego nazwa powinna być zapisywana z użyciem symbolu mieszańcowości „×”. |
|
| Amelanchier × spicata (Lam.) K. Koch | Świdośliwa kłosowa |
Takson inwazyjny regionalnie. Kenofit. Uwagi dodatkowe: z racji mieszańcowego pochodzenia taksonu jego nazwa powinna być zapisywana z użyciem symbolu mieszańcowości „×”. |
|
| Aronia × prunifolia (Marshall) Rehder | Aronia śliwolistna |
Takson inwazyjny lokalnie. Kenofit. |
|
| Padus serotina (Ehrh.) Borkh. | Czeremcha amerykańska |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. Uwagi dodatkowe: według nowszych ujęć taksonomicznych nazwa Padus serotina traktowana jest jako synonim Prunus serotina Ehrh. |
|
| Rosa rugosa Thunb. | Róża pomarszczona |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| Spiraea tomentosa L. | Tawuła kutnerowata |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| SALVINIACEAE | SALWINIOWATE (WIĄŚLOWATE) |
| Azolla filiculoides Lam. | Azolla drobna |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| SAPINDACEAE | MYDLEŃCOWATE |
| Acer negundo L. | Klon jesionolistny |
Gatunek inwazyjny w skali kraju. Kenofit. |
|
| SIMAROUBACEAE | BIEGUNECZNIKOWATE |
| Ailanthus altissima (Mill.) Swingle | Bożodrzew gruczołowaty |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| SOLANACEAE | PSIANKOWATE |
| Lycium barbarum L. | Kolcowój pospolity |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
| VITACEAE | WINOROŚLOWATE |
| Parthenocissus inserta (A. Kern.) Fritsch | Winobluszcz zaroślowy |
Gatunek inwazyjny regionalnie. Kenofit. |
|
Uwagi dodatkowe: według niektórych ujęć taksonomicznych nazwa Parthenocissus inserta traktowana jest jako synonim Parthenocissus quinquefolia (L.) Planch.
Oprac. dr Artur Pliszko
Instytut Botaniki, Wydział Biologii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Bibliografia
Dudáš M. (ed.), Eliáš P., Eliáš P. jun., Górecki A., Hrivnák M., Hrivnák R., Malovcová-Staníková M., Marcinčinová M., Pliszko A. (2020) New floristic records from Central Europe 6 (reports 81-98). Thaiszia – Journal of Botany 30(2): 209-220.
Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M. (2020) Vascular plants of Poland. An annotated checklist [Rośliny naczyniowe Polski. Adnotowany wykaz gatunków]. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.
Pyšek P., Richardson D.M., Rejmánek M., Webster G.L., Williamson M., Kirschner J. (2004) Alien plants in checklists and floras: towards better communication between taxonomists and ecologists. Taxon 53(1): 131-143.
Tokarska-Guzik B., Bzdęga K., Dajdok Z., Mazurska K., Solarz W. (2021) Invasive alien plants in Poland – the state of research and the use of the results in practice. Environmental & Socio-economic Studies 9(4): 71-95.
Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M., Zajac A., Urbisz A., Danielewicz W., Hołdyński C. (2012) Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa.
Źródła internetowe:
Plants of the World Online, https://powo.science.kew.org
Projekty Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, http://projekty.gdos.gov.pl/igo-lista-inwazyjnych-gatunkow-obcych-roslin
