UWAGA! Artykuł pochodzi ze starych wydań Pasieki. Część wiedzy może być już nieaktualna.
Pamiętaj by zawsze sprawdzić informacje w nowszych numerach "Pasieki". Wiele informacji z zakresu leczenia pszczół lub gospodarki pasiecznej uległo zmianie. Informacje zawarte w tym artykule utrzymujemy na stronie w ramach archiwizacji wiedzy pszczelarskiej.
Grzyby entomopatogenne pszczoły miodnej
Pszczoła miodna (Apis mellifera) należy do owadów, które są typowymi stawonogami lądowymi. Stawonogi stanowią prawie 75% wszystkich gatunków zwierząt występujących na Ziemi. Owady osiągnęły na lądzie sukces ewolucyjny, opanowując wszystkie znane biotopy, co umożliwia im rozmaite przystosowania biologiczne, włącznie z życiem w społeczeństwach owadzich.
Fot. Jerzy Jóźwik
W zdrowej rodzinie Apis mellifera występuje bogata mikroflora i mikrofauna, utworzona przez saprofityczne bakterie, glony, pierwotniaki i roztocza. Bierze ona udział w procesach antybiozy w organizmie czerwia i pszczół oraz konserwacji (czasami doprowadza do uszkodzenia zapasów pokarmu: miodu i wosku).
W osłabionych i chorych rodzinach stanowi potencjalne źródło zakażenia. Przeważająca część flory saprofitycznej pochodzi z roślin i wody, a jej skład zależy od zróżnicowania roślin na terenie, na którym usytuowany jest ul, rodzaju zapasów i pory roku. Istnieje ścisła zależność między stopniem zanieczyszczenia środowiska mikroorganizmami oraz rodzajem mikroorganizmów zarówno w środowisku, jak i w rodzinie pszczelej.
Ważną rolę...
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Najniebezpieczniejsze choroby czerwia i dorosłych pszczół są powodowane przez grzyby entomopatogenne. Dostają się one do ciała owada dzięki aktywności trzech rodzajów enzymów zewnątrzkomórkowych: proteaz, chitynaz oraz lipaz. Enzymy hydrolityczne wydzielane są w pewnej, specyficznej gatunkowo kolejności oraz w specyficznych gatunkowo proporcjach.
Krótki przegląd wybranych gatunków grzybów entomopatogennych dla pszczół.
Fot. Jerzy Jóźwik
W okresie wiosennym i na początku lata pszczoły posiadają małą aktywność przeciwgrzybiczą i narażone są na zakażenie grzybicami wywołanymi przez grzyby chorobotwórcze, które mają małe wymagania bytowe. Dla Apis mellifera najbardziej niebezpieczna jest grzybica kropidlakowa wywołana przez Aspergillus fumigatus, która atakuje czerw i dorosłe postaci owada.
Pszczoły zarażają się zarodnikami lub strzępkami grzybni wnikającymi do organizmu przez oskórek lub przewód pokarmowy. Duży wpływ na stan zdrowotny i przeżywalność rodziny ma dokarmianie i wilgotność w gnieździe w okresie zimy. Zbyt rozległe gniazdo zimowe przyczynia się do pleśnienia plastrów.
W takim wypadku...
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Fot. Jerzy Jóźwik
Pierwszym objawem choroby u pszczół jest osłabienie i niepokój. Chore owady tracą zdolności lotne i wykazują zaburzenia równowagi ciała oraz wypełzają z ula. Jedyną zmianą chorobową występującą u pszczół w chwili padnięcia jest stwardnienie odwłoka i tułowia. Ciało martwych owadów pokrywa grzybnia, która przenika przez przetchlinki i błony łączące pierścienie chitynowe szkieletu zewnętrznego.
Zapobieganie grzybicy kropidlakowej polega na przestrzeganiu zasad higieny w pasiece, trzymaniu silnych rodzin, dostosowaniu wielkości gniazda do siły rodziny, a także na eliminacji czynników usposabiających. Przy niewielkim nasileniu choroby zalecane jest przesiedlenie pszczół do odkażonego ula i podkarmienie rodziny.
Należy przy tym...
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Strategie obrony przeciwzakaźnej pszczoły miodnej
Owady, w tym również i pszczoły, wykształciły w rozwoju ewolucyjnym szereg barier i mechanizmów obronnych, aby zabezpieczyć się przed atakiem grzybów entomopatogennych. Ich zadaniem jest ochrona przed zakażeniem oraz likwidacja czynnika zakaźnego, który wniknął do ustroju po przełamaniu barier obronnych, mechanicznych i fizjologicznych, takich jak okrywa ciała, przewód pokarmowy, układ oddechowy, jama ciała.
Często wytworzone mechanizmy obronne są swoiste i charakterystyczne tylko dla jednej grupy zwierząt. Z kolei organizmy atakujące owady posiadają szereg wyspecjalizowanych przystosowań, np. w postaci syntezy czynników wirulentnych, które ułatwiają im opanowanie organizmu owada. Układ odpornościowy pszczół opiera się na trzech, ściśle ze sobą powiązanych, mechanizmach:
1. indukcji kaskady enzymów proteolitycznych,
2. reakcji odpowiedzi komórkowej, polegającej na fagocytozie, np. przez hemocyty oraz opłaszczaniu niepożądanych, obcych ciał,
3. produkcji peptydów antybakteryjnych (białek przeciwbakteryjnych) i antygrzybowych wydzielanych do hemolimfy.
Dużą rolę w utrzymaniu...
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
mgr Aneta Ciołek
mgr Agnieszka Tabor
dr hab Krzysztof
Grzywnowicz
Zakład Biochemii UMCS
Lublin, 2006
