BYLINY DZIKO ROSNĄCE
Babka – Plantago L.
![]() |
łąki, pastwiska, przydroża |
![]() |
słoneczne |
![]() |
średnio próchniczna, piaszczysto-gliniasta |
![]() |
V-IX |
![]() |
4-5 mies. |
![]() |
siew nasion |
![]() |
brak nektarników |
![]() |
1 mg/kwiatostanu |
![]() |
jasnożółty |
Babka
Plantago media L.
[DE] Die Wegerich, Wegetritt, Wegebreit
[EN] plantain, fleawort
W Polsce najczęściej występują trzy gatunki z tego rodzaju: babka zwyczajna (Plantago major L.), lancetowata (Plantago lanceolata L.) i średnia (Plantago media L.). Rośliny można spotkać na przydrożach, łąkach, pastwiskach, a babkę lancetowatą również w miejscach ruderalnych.
Wytwarzają krótkie kłącza i przyziemną rozetę lancetowatych (babka lancetowata) lub eliptycznych (babka średnia i zwyczajna) liści. Liście babki średniej i lancetowatej są miękko, obustronnie owłosione, liście babki zwyczajnej – gładkie.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
We Włoszech żywica babki lancetowatej była używana jako substytut kadzidła w rytuałach kościelnych.
_opt.jpeg)
Babka lancetowata. Fot. Aneta Sulborska
Babki wytwarzają duże ilości pyłku, który – zważywszy na długi okres kwitnienia roślin – może być zbierany przez pszczoły w okresach deficytu pokarmu białkowego. Jeden kwiatostan babki lancetowatej produkuje 2 mln ziaren pyłku, babki średniej 3,3 mln, zaś babki zwyczajnej 6,3 mln.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Babki nie mają specjalnych wymagań klimatyczno-glebowych, jednak najlepiej rosną na stanowiskach słonecznych i glebach średnio próchnicznych, piaszczysto-gliniastych. Można je rozmnażać z nasion wysiewanych wczesną wiosną (III/IV) lub późną jesienią.
_opt.jpeg)
Babka zwyczajna.
Firletka poszarpana – Silene flos-cuculi (L.) Greuter & Burdet
Rodzina: Caryophyllaceae – goździkowate
![]() |
podmokłe łąki, zarośla, torfowiska |
![]() |
słoneczne |
![]() |
gliniasta, ilasta |
![]() |
V-VII |
![]() |
~2 tyg. |
![]() |
siew nasiona, rozłogi |
![]() |
60 kg/ha |
![]() |
~3 kg/ha |
![]() |
popielatobeżowy |
Firletka poszarpana
Silene flos-cuculi (L.) Greuter & Burdet
[DE] Die Kuckucks-Lichtnelke
[EN] Ragged-Robin
Roślina występuje na wilgotnych i podmokłych łąkach, torfowiskach oraz w zaroślach, tworząc duże skupienia. Na stanowiskach nad dużymi rzekami uważana jest za dobry wskaźnik zasięgu wylewu.
Wytwarza wzniesioną łodygę o wysokości do 80 cm, z której parami wyrastają lancetowate liście. W dolnej części łodygi liście zebrane są w różyczkę. Zarówno na łodydze, jak i liściach występują delikatne włoski. Często na pędach żerują pieniki (pluskwiaki)) - ich obecność można rozpoznać po białej pianie, wewnątrz której rozwijają się larwy, nazywanej w gwarze ludowej kukułczą śliną.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Firletka najlepiej rośnie na glebach gliniastych i ilastych, wilgotnych. Można ją rozmnażać przez wysiew nasion, które kiełkują zaraz po dojrzeniu oraz przez podziemne rozłogi.

Firletka poszarpana. Fot. Aneta Sulborska
Niezapominajka (= niezabudka) – Myosotis L.
Rodzina: Boraginaceae – ogórecznikowate
![]() |
lasy liściaste, zarośla (niezapominajka leśna), wilgotne łąki, brzegi wód (niezapominajka błotna) |
![]() |
słoneczne, półcieniste |
![]() |
próchniczna, wilgotna |
![]() |
V-VII |
![]() |
2-4 tyg. |
![]() |
nasiona, podział, sadzonki |
![]() |
6 kg/ha n. błotna |
![]() |
brak danych |
![]() |
żółtawy |
Niezapominajka, niezabudka
Myosotis L.
[DE] Das Vergissmeinnicht
[EN] Forget-me-not
W Polsce na stanowiskach naturalnych najczęściej można spotkać niezapominajkę leśną (występuje w lasach liściastych, zaroślach oraz na łąkach śródpolnych) i błotną (siedliskiem jej występowania są wilgotne łąki i brzegi wód), która jest byliną. Oba gatunki są także uprawiane w celach ozdobnych.
Łodyga niezapominajki błotnej jest czterokanciata lub prawie obła, leśnej – obła. Częścią podziemną roślin są kłącza, z których wyrastają wzniesione pędy o wysokości 10-60 cm z lancetowatymi, siedzącymi liśćmi.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Niezapominajka leśna.Fot. Aneta Sulborska
Niezapominajki najlepiej rosną na glebach próchnicznych i wilgotnych o niezbyt dużej zasobności w składniki pokarmowe. Preferują stanowiska słoneczne lub półcieniste.
Niezapominajkę leśną rozmnaża się przez wysiew nasion w V-VII, zaś niezapominajkę błotną przez podział (wiosną lub jesienią), siew (w III) lub sadzonki wierzchołkowe (pobierane w IV-V lub IX i ukorzenianie pod osłonami). Młode rośliny wysadza się na miejsce stałe co 15-20 cm.
Kuklik zwisły – Geum rivale L.
Rodzina: Rosaceae – różowate
![]() |
mokre i wilgotne łąki, rowy, brzegi rzek, zarośla |
![]() |
słoneczne |
![]() |
umiarkowanie zasadowa, torfowa |
![]() |
V-VII |
![]() |
2-3 tyg. |
![]() |
siew nasion, podział |
![]() |
70-150 kg/ha |
![]() |
3,7 mg/kwiat |
![]() |
jasnozielonkawy |
Kuklik zwisły
Geum rivale L.
[DE] Die Bach-Nelkenwurz
[EN] the water avens
Występuje na wilgotnych i podmokłych łąkach, w pobliżu strumieni i rzek, w zaroślach i rowach – stąd łacińska nazwa gatunkowa wywodząca się od słowa rivus = strumień, potok, rzeczka. Rośliny rosną w kępach.
Część podziemną kuklika stanowi kłącze o mocnym, korzennym zapachu przypominającym goździki. Owłosione, czerwono nabiegłe, wzniesione łodygi dorastają do 70 cm.
_opt.jpeg)
Kuklik zwisły. Fot. Aneta Sulborska
Liście dolne, długoogonkowe, o pierzasto wcinanej blaszce tworzą rozetę, natomiast górne łodygowe są siedzące, trójlistkowe. W V-VII na zagiętych końcach łodyg pojawiają się zwisające kwiaty. Żółtoczerwone płatki korony niemal całkowicie są przysłonięte przez czerwonobrunatny kielich i kieliszek (dodatkowy okółek działek kielicha).
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Roślina preferuje gleby torfowe i czarne ziemie o umiarkowanej zasadowości. Rozmnaża się z siewu lub przez podział.
_opt.jpeg)
Kuklik zwisły. Fot. Aneta Sulborska
Rdest wężownik – Persicaria bistorta L. (= Polygonum bistorta L.)
Rodzina: Polygonaceae – rdestowate
![]() |
wilgotne łąki, torfowiska niskie, nad zbiornikami wodnymi |
![]() |
słoneczne |
![]() |
wilgotna |
![]() |
V-VI |
![]() |
podział, siew nasion |
![]() |
40-350 kg/ha |
![]() |
40 kg/ha |
![]() |
białawoszary |
Rdest wężownik
Persicaria bistorta L., Polygonum bistorta L.
[DE] Der Schlangen-Knöterich
[EN] bistort, common bistort
Jest skąpo owłosioną rośliną dorastającą do 1 m wysokości. Występuje na wilgotnych łąkach, torfowiskach niskich oraz w pobliżu zbiorników wodnych.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Roślina (zwłaszcza jej kłącze) wykorzystywana jest w fitoterapii w leczeniu ostrych biegunek, chorób układu pokarmowego, przyspiesza także gojenie się ran. Dawniej jej kwiatostanami czyszczono szkła lamp naftowych a kłącza używano w garbarstwie i farbiarstwie.
_opt.jpeg)
Rdest wężownik. Fot. Aneta Sulborska
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Rośliny preferują słoneczne stanowiska oraz wilgotne, ubogie w węglan wapnia gleby. Można je rozmnożyć przez podział lub z siewu.
Żywokost lekarski (= kosztywał) – Symphytum officinale L.
Rodzina: Boraginaceae – ogórecznikowate
![]() |
wilgotne łąki, torfowiska, podmokłe lasy i zarośla, nad rowami, stanowiska ruderalne |
![]() |
słoneczne, półcieniste |
![]() |
mokra do wilgotnej, żyzna |
![]() |
V-VIII |
![]() |
7-8 tyg. |
![]() |
siew nasion, podział |
![]() |
100 kg/ha |
![]() |
6-17 kg/ha |
![]() |
kremowobiały |
Żywokost lekarski, kosztywał
Symphytum officinale L.
[DE] Der Echte Beinwell
[EN] common comfrey, true comfray
Naturalnie występuje niemal w całej Europie, w zachodniej Syberii i Azji Mniejszej, zaś w Ameryce Północnej jest zdziczały. Spotyka się go w miejscach wilgotnych: na łąkach, torfowiskach, w podmokłych lasach i zaroślach, nad rowami i na stanowiskach ruderalnych.
Wykształca wielogłowe kłącze oraz pionowy, gruby, rozgałęziony korzeń czarnego koloru, z którego wyrasta wzniesiona łodyga osiągająca do 1 m wysokości. Cała roślina pokryta jest szorstkimi, białymi włoskami.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Wydajność miodowa z 1 ha w warunkach Polski wynosi 100 kg, zaś na żyznych łąkach Ukrainy może dochodzić do 300 kg. Żywokost produkuje kremowobiały pyłek, z którego robotnice formują obnóża o podobnym kolorze. Wydajność pyłkowa waha się od 6 do 17 kg/ha.
_opt.jpeg)
Żywokost lekarski. Fot. Aneta Sulborska
Roślina preferuje gleby wilgotne do mokrych, żyzne, o wysokim poziomie wód gruntowych i obojętnym odczynie. Rozmnaża się z nasion lub przez podział wiosną.
Rutewka orlikolistna – Thalictrum aquilegifolium L.
Rodzina: Ranunculaceae – jaskrowate
![]() |
wilgotne zarośla, zręby leśne, brzegi lasów, łąki śródleśne |
![]() |
żyzna, wilgotna, o odczynie obojętnym |
![]() |
V-VII |
![]() |
2-2,5 tyg. |
![]() |
siew owoców, podział |
![]() |
brak produkcji nektaru |
![]() |
2,1-3,6 t/ha |
![]() |
jasnożółty |
Rutewka orlikolistna
Thalictrum aquilegiifolium L.
[DE] Die Akeleiblättrige Wiesenraute
[EN] Siberian columbine meadow-rue
Spotykana jest w wilgotnych zaroślach, na zrębach leśnych i brzegach lasów, a także łąkach śródleśnych. Wykształca głęboki system korzeniowy oraz wzniesioną, nagą łodygę dorastającą do 40-120 cm wysokości. Liście są 2-3-krotnie pierzaste z owalno-okrągławymi listkami i błoniastymi przylistkami.
Przypominają liście orlika, do czego nawiązuje łacińska nazwa gatunkowa. Różowawe, lila lub rzadziej białe kwiaty, zebrane są w wiechowaty kwiatostan. Kwiaty mają nietypową budowę, gdyż nie posiadają płatków korony, a rolę powabni pełnią liczne (~50) pręciki o zgrubiałych nitkach.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Rutewka orlikolistna. Fot. Aneta Sulborska
Nasiona łatwo się osypują, więc należy pilnować terminu ich zbioru. Rozsadę wysadza się na miejsce stałe w odstępach co 50-80 cm.
Świerzbnica polna – Knautia arvensis (L.) J. M. Coult.
Rodzina: Dipsacaceae - szczeciowate
![]() |
skraje lasów, zarośla, przydroża, średnio wilgotne i suche łąki |
![]() |
słoneczne |
![]() |
żyzna, zasobna w składniki pokarmowe |
![]() |
V-IX |
![]() |
8-9 tyg. |
![]() |
siew owoców |
![]() |
30-270 kg/ha |
![]() |
~50 kg/ha |
![]() |
różowawożółty |
Świerzbnica polna
Knautia arvensis (L.) J. M. Coult.
[DE] Die Acker-Witwenblume
[EN] field scabious
Roślina występuje na skrajach lasów, w zaroślach, na przydrożach oraz średnio wilgotnych i suchych łąkach. Wykształca podziemne kłącze i rozgałęzioną, szorstko owłosioną łodygę o wysokości 30-80 cm.
Jej matowe i szarozielone liście w dolnej części łodygi są liczne, najczęściej niepodzielone, w górnej - jest ich mniej i są pierzastodzielne. Kwiatostanem jest główka o średnicy 2-4 cm utworzona z kwiatów obupłciowych lub tylko żeńskich.
Kwiaty usytuowane na brzegu główki są większe w porównaniu z kwiatami w centralnej części. Owłosiony kielich zakończony jest 8 ościstymi ząbkami. Korona ma barwę różową, liliową lub rzadziej białą. Kwiaty cechuje hetrostylia, czyli różnosłupkowość.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Kwiaty z pręcikami o krótkich nitkach, niżej osadzone w stosunku do słupka (długoszyjkowe) wytwarzają 0,45-1,05 mg pyłku. Wydajność pyłkowa wynosi około 50 kg/ha.
_opt.jpeg)
Świerzbnica polna. Fot. Aneta Sulborska
Świerzbnica lubi gleby zasobniejsze w składniki pokarmowe, próchniczne, suche, o odczynie obojętnym lub zasadowym. Preferuje słoneczne stanowiska. Rozmnaża się przez wysiew owoców.
Koniczyna biała (= koniczyna rozesłana) – Trifolium repens L.
Rodzina: Fabaceae – bobowate
![]() |
przydroża, pastwiska, łąki, trawniki |
![]() |
słoneczne |
![]() |
świeża, średnio wilgotne, zasobna w składniki pokarmowe i próchnicę |
![]() |
V-IX |
![]() |
5-6 tyg. |
![]() |
siew nasion |
![]() |
60-100 kg/ha |
![]() |
25-35 kg/ha |
![]() |
brunatny, jasnobrązowy, szarobrązowy |
Koniczyna biała, koniczyna rozesłana)
Trifolium repens L.
[DE] Der Weißklee
[EN] white clover, ladino clover
Powszechnie występuje na łąkach, przydrożach i pastwiskach, gdyż łatwo przystosowuje się do różnych warunków ekologicznych. Jest też uprawiana. Z pszczelarskiego punktu widzenia najcenniejsze są zasiewy przeznaczone na nasiona.
Roślina wykształca płytki system korzeniowy z licznymi korzeniami przybyszowymi opatrzonymi brodawkami oraz płożącą łodygę (łacińska nazwa gatunkowa wywodzi się od słowa repo = czołgam się, pełzam) dorastającą do 45 cm długości.
Liście o długich ogonkach (20-25 cm) złożone są z 3 odwrotnie jajowatych, brzegiem ząbkowanych listków, które są narodowym symbolem Irlandczyków. Na górnej powierzchni liści widoczna jest jasna plamka przypominająca podkowę lub półksiężyc.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Cechuje się on wysoką wartością odżywczą, a uformowane z niego obnóża mają brunatny, jasnobrązowy lub szarobrązowy kolor. Dziesięć kwiatów produkuje 0,5 mg pyłku, zaś jeden kwiatostan dostarcza 2,45 mg pokarmu białkowego. Wydajność pyłkową z 1 ha szacuje się na 25-35 kg/ha.
Koniczyna może rosnąć na podłożach różnych typów, lecz najlepsze warunki do wzrostu i rozwoju znajduje na glebach średniozwięzłych, świeżych o umiarkowanej wilgotności, zasobnych w składniki pokarmowe (zwłaszcza azot i wapń) i próchnicę.
Roślina jest wrażliwa na niedobór światła, ale odporna na suszę i mróz oraz wytrzymała na zgryzanie i udeptywanie. Rozmnaża się z nasion wysiewanych wiosną (gleby zwięzłe i próchniczne) lub jesienią (gleby lekkie) w rozstawie 20-30 cm między rzędami.
_opt.jpeg)
Koniczyna biała. Fot. Aneta Sulborska
Szczaw – Rumex L.
Rodzina: Polygonaceae – rdestowate
![]() |
łąki, przydroża, ugory, pastwiska, brzegi rzek |
![]() |
słoneczne |
![]() |
uboga, kwaśna |
![]() |
V-IX |
![]() |
4-5 mies. |
![]() |
nasiona, fragmenty korzeni |
![]() |
brak produkcji nektaru |
![]() |
brak danych |
![]() |
jasnożółty, jasnobrązow |
Szczaw
Rumex L.
[DE] Die Ampfer
[EN] Rumex
Do rodzaju szczaw należy ponad 200 gatunków. W Polsce najczęściej występuje szczaw zwyczajny (Rumex acetosa L.) i polny (Rumex acetosella L.), który można spotkać na łąkach, polanach, przydrożach lub w miejscach ruderalnych.
Pierwszy z gatunków jest także uprawiany (we Francji już od XIV w.). Ich obecność wskazuje na zakwaszenie gleby. Rośliny wykształcają strzałkowate, eliptycznopodługowate liście odziomkowe o długich ogonkach oraz stopniowo malejące liście łodygowe.
Przylistki zrośnięte są w przezroczystą, białą lub różową pochewkę nazywaną gatką. Szczaw zwyczajny jest rośliną jednopienną, zaś szczaw polny dwupienną – kwiaty męskie (te jedynie mają znaczenie dla pszczół) i żeńskie osadzone są na oddzielnych osobnikach.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Szczaw lubi stanowiska słoneczne oraz odznacza się niewielkimi wymaganiami siedliskowymi. Rośnie na słabych, zakwaszonych podłożach, choć pozytywnie reaguje na obecność składników mineralnych i próchnicy w glebie. Rozmnaża się z nasion lub przez podział starszych egzemplarzy.
Szałwia łąkowa – Salvia pratensis L.
Rodzina: Lamiaceae – jasnotowate
![]() |
suche łąki, przydroża, nasypy, suche zbocza |
![]() |
słoneczne |
![]() |
zasobna w składniki pokarmowe zwł. wapń |
![]() |
V-VII |
![]() |
4 tyg. |
![]() |
podział, siew nasion |
![]() |
170-190 kg/ha |
![]() |
brak danych |
![]() |
pszczoły nie formują |
Szałwia łąkowa
Salvia pratensis L.
[DE] Der Wiesensalbei
[EN] meadow clary, meadow sage
Występuje na suchych łąkach i pastwiskach, przydrożach i kamienistych zboczach oraz na skrajach pól i nasypach. Jest aromatyczną rośliną o głębokim (do 1 m), zdrewniałym korzeniu palowym oraz wzniesionej i słabo rozgałęzionej, czterokanciastej i lepkiej łodydze, osiągającej 20-80 cm wysokości.
W dolnej części łodygi wyrasta rozeta sercowatojajowatych liści o długich ogonkach, w górnej części liście ułożone są po dwa naprzeciw siebie. Blaszki liściowe są pomarszczone, brzegiem karbowane i zaostrzone na szczycie.
_opt.jpeg)
Szałwia łąkowa. Fot. Aneta Sulborska
Kwiaty zebrane są po 6-12 na szczycie łodygi w nibyokółki tworzące wydłużony, kłosokształtny kwiatostan. Okwiat składa się z dwuwargowego gęsto, gruczołowato owłosionego kielicha oraz fioletowej, różowej lub białej korony, która formuje hełmiasto wygiętą wargę górną i szeroką wargę dolną z jasnymi prążkami i plamkami.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Roślina preferuje suchsze, zasobne w składniki mineralne (zwłaszcza wapń) gleby. Lubi słoneczne i suche stanowiska. Można ją rozmnażać przez podział lub siew nasion.
_fmt.jpeg)
Szałwia łąkowa. Fot. Aneta Sulborska
Komonica zwyczajna (= komonica pospolita, komonica rożkowa) – Lotus corniculatus L.
Rodzina: Fabaceae – bobowate
![]() |
łąki, pastwiska |
![]() |
słoneczne |
![]() |
piaszczysto-gliniasta, żyzna, zasobna w wapń |
![]() |
V-IX |
![]() |
~4 tyg. |
![]() |
siew nasion |
![]() |
25-60 kg/ha |
![]() |
20-45 kg/ha |
![]() |
szarożółtobrązowy, jasnobrązowy |
Komonica zwyczajna, komonica pospolita, komonica rożkowa
Lotus corniculatus L.
[DE] Der Gewöhnliche Hornklee
[EN] common bird’s-foot trefoil
Występuje na łąkach i pastwiskach, gdzie tworzy gęste darnie, może być także uprawiana w celach paszowych, co w niektórych regionach było już praktykowane od XVII w. Roślina cechuje się dużą trwałością.
Wykształca wrzecionowaty korzeń osiągający do 1 m długości oraz cienkie, na przekroju czworokątne, łodygi o wysokości 20-60 cm, które mogą się płożyć. Lancetowate lub odwrotnie jajowate, sinozielone liście zebrane są po pięć.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Dziesięć kwiatów produkuje 1,2-2,3 mg pyłku, z którego robotnice formują szarożółtobrązowe lub jasnobrązowe obnóża. Wydajność pyłkową oszacowano na 20-45 kg/ha.
_opt.jpeg)
Komonica zwyczajna. Fot. Aneta Sulborska
Roślina odznacza się niewielkimi wymaganiami wodnymi i pokarmowymi, choć najlepsze warunki do wzrostu i rozwoju znajduje na żyznych, gliniastych i zasobnych w wapń podłożach. Źle rośnie na glebach bagiennych i piaskach. Wymaga ciepłych, słonecznych stanowisk. Jest wytrzymała na suszę, udeptywanie i zgryzanie. Rozmnaża się z nasion wysiewanych w rozstawie 30-40 cm.
Przelot pospolity (= wełnica) – Anthyllis vulneraria L.
Rodzina: Fabaceae – bobowate
![]() |
suche łąki, zarośla, polany, miedze, przydroża |
![]() |
słoneczne |
![]() |
piaszczysto-gliniasta, zasobna w wapń |
![]() |
V-VIII |
![]() |
4-5 tyg. |
![]() |
nasiona, podział |
![]() |
50-70 kg/ha |
![]() |
brak danych |
![]() |
szary |
Przelot pospolity, wełnica
Anthyllis vulneraria L.
[DE] Der Echter Wundklee
[EN] common kidneyvetch, kidney vetch
Występuje na suchych łąkach, w zaroślach, na polanach, miedzach i przydrożach. Wykształca podziemne kłącza oraz podnoszące się lub rozesłane, owłosione pędy dorastające do 60 cm długości.
Liście przelotu są nieparzystopierzaste, spodem biało owłosione, złożone z 1-6 par eliptycznych lub lancetowatych listków, z których szczytowy jest największy. Przylistki są częściowo zrośnięte.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Roślina preferuje słoneczne stanowiska oraz piaszczysto-gliniaste, zasobne w wapń gleby. Można ją rozmnażać przez wysiew nasion lub podział.
_fmt.jpeg)
Przelot pospolity. Fot. Aneta Sulborska
Smółka pospolita (= firletka lepka, lepczyca) – Viscaria vulgaris Röhl.
Rodzina: Caryophyllaceae – goździkowate
![]() |
łąki, skraje lasów, przydroża, zarośla, lasy liściaste |
![]() |
słoneczne, półcieniste |
![]() |
piaszczysto-gliniasta, żyzna |
![]() |
V-VI |
![]() |
~3 tyg. |
![]() |
siew nasion, podział |
![]() |
brak danych |
![]() |
brak danych |
![]() |
szarokremowy |
Smółka pospolita, firletka lepka, lepczyca
Viscaria vulgaris Röhl.
[DE] Die Gewöhnliche Pechnelke
[EN] sticky catchfly
Występuje na łąkach, przydrożach, skrajach lasów, w zaroślach i lasach liściastych. Częścią podziemną smółki są pełzające kłącza, z których wyrastają pędy z różyczką liści oraz pędy kwiatostanowe. Łodygi osiągają wysokość 30-80 cm, poniżej węzłów pokryte są lepką, ciemną wydzieliną, której wygląd przyczynił się do nadania nazwy smółka.
Również łacińska nazwa Viscaria (viscum = lep na ptaki, lep), którą tłumaczy się jako przynęta, jest związana z lepkimi łodygami. Liście wyrastają po dwa naprzeciw siebie i są zrośnięte nasadami. Dolne mają łopatkowaty kształt, górne są równowąskie.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Smółka lubi stanowiska słoneczne, może też rosnąć w półcieniu. Znosi niewielkie susze. Można ją rozmnażać przez wysiew nasion wiosną lub przez podział po kwitnieniu.
_opt.jpeg)
Smółka pospolita. Fot. Aneta Sulborska
Bodziszek żałobny – Geranium phaeum L.
Rodzina: Geraniaceae – bodziszkowate
![]() |
wilgotne lasy liściaste, zarośla, brzegi potoków, wilgotne łąki |
![]() |
półcieniste |
![]() |
żyzna, wilgotna, o szerokim zakresie pH |
![]() |
V–VIII |
![]() |
>2 mies. |
![]() |
siew, podział |
![]() |
brak danych |
![]() |
brak danych |
![]() |
brudnożółty |
Bodziszek żałobny
Geranium phaeum L.
[DE] Der Braune Storchschnabel
[EN] dusky crane’s-bill
Należy do gatunków górskich, dlatego można go spotkać głównie w południowej części Polski. Najczęściej rośnie w wilgotnych lasach liściastych (gł. grądach i olsach), w zaroślach, nad brzegami potoków i na wilgotnych łąkach.
Jest byliną o silnym, rozgałęzionym kłączu tworzącym kępy. Łodygi są wzniesione, owłosione, dorastają do 30–70 cm wysokości. Dolne liście wyrastają na ogonkach, górne są siedzące. Blaszka liściowa ma dłoniasty kształt oraz jest wcinana.
Często na jej górnej powierzchni widnieje ciemnofioletowa plama. Łacińska nazwa gatunkowa rośliny wywodzi się od słowa phaeus = ciemny, żałobny i odnosi się do barwy kwiatów, które są czarnofioletowe.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Bodziszek preferuje stanowiska półcieniste, gleby żyzne i wilgotne o szerokiej amplitudzie pH. Rozmnaża się przez wysiew nasion bądź podział starszych egzemplarzy.
_opt.jpeg)
Bodziszek żałobny. Fot. Aneta Sulborska
Miodownik melisowaty – Melittis melissophyllum L.
Rodzina: Lamiaceae – jasnotowate
![]() |
lasy liściaste |
![]() |
półcieniste |
![]() |
żyzna, o odczynie obojętnym |
|
V–VII |
![]() |
4–5 tyg. |
![]() |
siew, podział |
![]() |
brak danych |
![]() |
brak danych |
![]() |
biały |
Miodownik melisowaty
Melittis melissophyllum L.
[DE] Das Immenblatt
[EN] bastard balm
Ta piękna bylina występuje w lasach liściastych (dąbrowach, borach mieszanych, grądach), zwłaszcza na glebach wapiennych. Część podziemną rośliny stanowią kłącza, nad ziemię zaś wyrastają łodygi o wysokości 30–50, czasem 80 cm, pokryte włoskami.
Liście są krótkoogonkowe, osadzone na łodydze nakrzyżlegle (z każdego węzła wyrastają dwa liście, przy czym para liści w kolejnym węźle jest obrócona o 90°), dzięki czemu nie zacieniają się wzajemnie. Ich kształt jest jajowaty do eliptycznolancetowatego, brzeg karbowano-ząbkowany z 20–32 ząbkami z każdej strony blaszki.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Produkowany w dużych ilościach nektar gromadzi się w rurce korony. Pyłek cechuje się białym kolorem i robotnice mogą z niego formować podobnej barwy obnóża, jednak bardziej zainteresowane są zbiorem słodkiej wydzieliny.
Roślina preferuje stanowiska półcieniste, najlepiej rośnie na glebach żyznych, zasobnych w próchnicę i wapń, o odczynie obojętnym. Rozmnaża się przez wysiew nasion lub przez podział.

Miodownik melisowaty. Fot. Aneta Sulborska
Glistnik jaskółcze ziele (= jaskółcze ziele) – Chelidonium majus L. (= Ch. maius L.)
Rodzina: Papaveraceae – makowate
![]() |
miejsca ruderalne |
![]() |
słoneczne, zasobne w wodę |
![]() |
żyzna, próchniczna, o odczynie obojętnym lub zasadowym |
|
V–X |
![]() |
~ 4 mies. |
![]() |
siew |
![]() |
brak produkcji nektaru |
![]() |
do 120 kg/ha |
![]() |
żółty |
Glistnik jaskółcze ziele
Chelidonium majus L.
[DE] Das Schöllkraut
[EN] potocznie: greater celandine, nipplewort, swallowwort
W nazewnictwie ludowym glistnik określany jest jako żółtnik, cyndalia lub „ziele od brodawek”, natomiast łacińska nazwa rodzajowa rośliny wywodzi się od greckiego słowa chelidón = jaskółka. Twierdzono bowiem, że termin kwitnienia gatunku zbiega się z przylotem i odlotem jaskółek.
Inne podanie głosi, że pisklęta jaskółek mogą otworzyć oczy dopiero po ich uprzednim natarciu sokiem z glistnika, natomiast Grecy uważali, że jaskółki wykorzystują sok do leczenia swojego potomstwa.

Glistnik jaskółcze ziele. Fot. Aneta Sulborska
Glistnik należy do powszechnie spotykanych, ruderalnych (rosnących na przydrożach, przychaciach, nieużytkach) bylin, których występowanie świadczy o obecności azotu w glebie.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Glistnik jaskółcze ziele. Fot. Aneta Sulborska
Kwiaty nie wytwarzają nektaru, jedynie pyłek, który jest zbierany przez pszczoły w postaci żółtych obnóży. Dziesięć kwiatów produkuje średnio prawie 11,5 mg pyłku. Przy dobrych warunkach klimatyczno-glebowych oraz w miejscach masowego występowania rośliny wydajność pyłkowa może sięgać około 120 kg/ha.
Roślina preferuje żyzne, próchniczne gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym. Najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych, zasobnych w wodę. Rozmnaża się przez wysiew nasion.