BYLINY DZIKO ROSNĄCE

Babka – Plantago L.

Występowanie:	łąki, pastwiska, przydroża
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	średnio próchniczna, piaszczysto-gliniasta
Termin kwitnienia:	V-IX
Długość kwitnienia:	4-5 mies.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	brak nektarników
Wydajność pyłkowa:	1 mg/kwiatostanu
Kolor obnóży:	jasnożółty

Babka
Plantago media L.
[DE] Die Wegerich, Wegetritt, Wegebreit
[EN] plantain, fleawort

W Polsce najczęściej występują trzy gatunki z tego rodzaju: babka zwyczajna (Plantago major L.), lancetowata (Plantago lanceolata L.) i średnia (Plantago media L.). Rośliny można spotkać na przydrożach, łąkach, pastwiskach, a babkę lancetowatą również w miejscach ruderalnych.

Wytwarzają krótkie kłącza i przyziemną rozetę lancetowatych (babka lancetowata) lub eliptycznych (babka średnia i zwyczajna) liści. Liście babki średniej i lancetowatej są miękko, obustronnie owłosione, liście babki zwyczajnej – gładkie.

We Włoszech żywica babki lancetowatej była używana jako substytut kadzidła w rytuałach kościelnych.

Babka lancetowata. Fot. Aneta Sulborska

Babki wytwarzają duże ilości pyłku, który – zważywszy na długi okres kwitnienia roślin – może być zbierany przez pszczoły w okresach deficytu pokarmu białkowego. Jeden kwiatostan babki lancetowatej produkuje 2 mln ziaren pyłku, babki średniej 3,3 mln, zaś babki zwyczajnej 6,3 mln.

Babki nie mają specjalnych wymagań klimatyczno-glebowych, jednak najlepiej rosną na stanowiskach słonecznych i glebach średnio próchnicznych, piaszczysto-gliniastych. Można je rozmnażać z nasion wysiewanych wczesną wiosną (III/IV) lub późną jesienią.

Babka zwyczajna.

Firletka poszarpana – Silene flos-cuculi (L.) Greuter & Burdet

Rodzina: Caryophyllaceae – goździkowate

Występowanie:	podmokłe łąki, zarośla, torfowiska
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	gliniasta, ilasta
Termin kwitnienia:	V-VII
Długość kwitnienia:	~2 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasiona, rozłogi
Wydajność miodowa:	60 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	~3 kg/ha
Kolor obnóży:	popielatobeżowy

Firletka poszarpana
Silene flos-cuculi (L.) Greuter & Burdet
[DE] Die Kuckucks-Lichtnelke
[EN] Ragged-Robin

Roślina występuje na wilgotnych i podmokłych łąkach, torfowiskach oraz w zaroślach, tworząc duże skupienia. Na stanowiskach nad dużymi rzekami uważana jest za dobry wskaźnik zasięgu wylewu.

Wytwarza wzniesioną łodygę o wysokości do 80 cm, z której parami wyrastają lancetowate liście. W dolnej części łodygi liście zebrane są w różyczkę. Zarówno na łodydze, jak i liściach występują delikatne włoski. Często na pędach żerują pieniki (pluskwiaki)) - ich obecność można rozpoznać po białej pianie, wewnątrz której rozwijają się larwy, nazywanej w gwarze ludowej kukułczą śliną.

Firletka najlepiej rośnie na glebach gliniastych i ilastych, wilgotnych. Można ją rozmnażać przez wysiew nasion, które kiełkują zaraz po dojrzeniu oraz przez podziemne rozłogi.

Firletka poszarpana. Fot. Aneta Sulborska

Niezapominajka (= niezabudka) – Myosotis L.

Rodzina: Boraginaceae – ogórecznikowate

Występowanie:	lasy liściaste, zarośla (niezapominajka leśna), wilgotne łąki, brzegi wód (niezapominajka błotna)
Stanowisko:	słoneczne, półcieniste
Gleba:	próchniczna, wilgotna
Termin kwitnienia:	V-VII
Długość kwitnienia:	2-4 tyg.
Rozmnażanie:	nasiona, podział, sadzonki
Wydajność miodowa:	6 kg/ha n. błotna
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	żółtawy

Niezapominajka, niezabudka
Myosotis L.
[DE] Das Vergissmeinnicht
[EN] Forget-me-not

W Polsce na stanowiskach naturalnych najczęściej można spotkać niezapominajkę leśną (występuje w lasach liściastych, zaroślach oraz na łąkach śródpolnych) i błotną (siedliskiem jej występowania są wilgotne łąki i brzegi wód), która jest byliną. Oba gatunki są także uprawiane w celach ozdobnych.

Łodyga niezapominajki błotnej jest czterokanciata lub prawie obła, leśnej – obła. Częścią podziemną roślin są kłącza, z których wyrastają wzniesione pędy o wysokości 10-60 cm z lancetowatymi, siedzącymi liśćmi.

Niezapominajka leśna.Fot. Aneta Sulborska

Niezapominajki najlepiej rosną na glebach próchnicznych i wilgotnych o niezbyt dużej zasobności w składniki pokarmowe. Preferują stanowiska słoneczne lub półcieniste.

Niezapominajkę leśną rozmnaża się przez wysiew nasion w V-VII, zaś niezapominajkę błotną przez podział (wiosną lub jesienią), siew (w III) lub sadzonki wierzchołkowe (pobierane w IV-V lub IX i ukorzenianie pod osłonami). Młode rośliny wysadza się na miejsce stałe co 15-20 cm.

Kuklik zwisły – Geum rivale L.

Rodzina: Rosaceae – różowate

Występowanie:	mokre i wilgotne łąki, rowy, brzegi rzek, zarośla
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	umiarkowanie zasadowa, torfowa
Termin kwitnienia:	V-VII
Długość kwitnienia:	2-3 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion, podział
Wydajność miodowa:	70-150 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	3,7 mg/kwiat
Kolor obnóży:	jasnozielonkawy

Kuklik zwisły
Geum rivale L.
[DE] Die Bach-Nelkenwurz
[EN] the water avens

Występuje na wilgotnych i podmokłych łąkach, w pobliżu strumieni i rzek, w zaroślach i rowach – stąd łacińska nazwa gatunkowa wywodząca się od słowa rivus = strumień, potok, rzeczka. Rośliny rosną w kępach.

Część podziemną kuklika stanowi kłącze o mocnym, korzennym zapachu przypominającym goździki. Owłosione, czerwono nabiegłe, wzniesione łodygi dorastają do 70 cm.

Kuklik zwisły. Fot. Aneta Sulborska

Liście dolne, długoogonkowe, o pierzasto wcinanej blaszce tworzą rozetę, natomiast górne łodygowe są siedzące, trójlistkowe. W V-VII na zagiętych końcach łodyg pojawiają się zwisające kwiaty. Żółtoczerwone płatki korony niemal całkowicie są przysłonięte przez czerwonobrunatny kielich i kieliszek (dodatkowy okółek działek kielicha).

Roślina preferuje gleby torfowe i czarne ziemie o umiarkowanej zasadowości. Rozmnaża się z siewu lub przez podział.

Kuklik zwisły. Fot. Aneta Sulborska

Rdest wężownik – Persicaria bistorta L. (= Polygonum bistorta L.)

Rodzina: Polygonaceae – rdestowate

Występowanie:	wilgotne łąki, torfowiska niskie, nad zbiornikami wodnymi
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	wilgotna
Termin kwitnienia:	V-VI
Rozmnażanie:	podział, siew nasion
Wydajność miodowa:	40-350 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	40 kg/ha
Kolor obnóży:	białawoszary

Rdest wężownik
Persicaria bistorta L., Polygonum bistorta L.
[DE] Der Schlangen-Knöterich
[EN] bistort, common bistort

Jest skąpo owłosioną rośliną dorastającą do 1 m wysokości. Występuje na wilgotnych łąkach, torfowiskach niskich oraz w pobliżu zbiorników wodnych.

Roślina (zwłaszcza jej kłącze) wykorzystywana jest w fitoterapii w leczeniu ostrych biegunek, chorób układu pokarmowego, przyspiesza także gojenie się ran. Dawniej jej kwiatostanami czyszczono szkła lamp naftowych a kłącza używano w garbarstwie i farbiarstwie.

Rdest wężownik. Fot. Aneta Sulborska

Rośliny preferują słoneczne stanowiska oraz wilgotne, ubogie w węglan wapnia gleby. Można je rozmnożyć przez podział lub z siewu.

Żywokost lekarski (= kosztywał) – Symphytum officinale L.

Rodzina: Boraginaceae – ogórecznikowate

Występowanie:	wilgotne łąki, torfowiska, podmokłe lasy i zarośla, nad rowami, stanowiska ruderalne
Stanowisko:	słoneczne, półcieniste
Gleba:	mokra do wilgotnej, żyzna
Termin kwitnienia:	V-VIII
Długość kwitnienia:	7-8 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion, podział
Wydajność miodowa:	100 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	6-17 kg/ha
Kolor obnóży:	kremowobiały

Żywokost lekarski, kosztywał
Symphytum officinale L.
[DE] Der Echte Beinwell
[EN] common comfrey, true comfray

Naturalnie występuje niemal w całej Europie, w zachodniej Syberii i Azji Mniejszej, zaś w Ameryce Północnej jest zdziczały. Spotyka się go w miejscach wilgotnych: na łąkach, torfowiskach, w podmokłych lasach i zaroślach, nad rowami i na stanowiskach ruderalnych.

Wykształca wielogłowe kłącze oraz pionowy, gruby, rozgałęziony korzeń czarnego koloru, z którego wyrasta wzniesiona łodyga osiągająca do 1 m wysokości. Cała roślina pokryta jest szorstkimi, białymi włoskami.

Wydajność miodowa z 1 ha w warunkach Polski wynosi 100 kg, zaś na żyznych łąkach Ukrainy może dochodzić do 300 kg. Żywokost produkuje kremowobiały pyłek, z którego robotnice formują obnóża o podobnym kolorze. Wydajność pyłkowa waha się od 6 do 17 kg/ha.

Żywokost lekarski. Fot. Aneta Sulborska

Roślina preferuje gleby wilgotne do mokrych, żyzne, o wysokim poziomie wód gruntowych i obojętnym odczynie. Rozmnaża się z nasion lub przez podział wiosną.

Rutewka orlikolistna – Thalictrum aquilegifolium L.

Rodzina: Ranunculaceae – jaskrowate

Stanowisko:	wilgotne zarośla, zręby leśne, brzegi lasów, łąki śródleśne
Gleba:	żyzna, wilgotna, o odczynie obojętnym
Termin kwitnienia:	V-VII
Długość kwitnienia:	2-2,5 tyg.
Rozmnażanie:	siew owoców, podział
Wydajność miodowa:	brak produkcji nektaru
Wydajność pyłkowa:	2,1-3,6 t/ha
Kolor obnóży:	jasnożółty

Rutewka orlikolistna
Thalictrum aquilegiifolium L.
[DE] Die Akeleiblättrige Wiesenraute
[EN] Siberian columbine meadow-rue

Spotykana jest w wilgotnych zaroślach, na zrębach leśnych i brzegach lasów, a także łąkach śródleśnych. Wykształca głęboki system korzeniowy oraz wzniesioną, nagą łodygę dorastającą do 40-120 cm wysokości. Liście są 2-3-krotnie pierzaste z owalno-okrągławymi listkami i błoniastymi przylistkami.

Przypominają liście orlika, do czego nawiązuje łacińska nazwa gatunkowa. Różowawe, lila lub rzadziej białe kwiaty, zebrane są w wiechowaty kwiatostan. Kwiaty mają nietypową budowę, gdyż nie posiadają płatków korony, a rolę powabni pełnią liczne (~50) pręciki o zgrubiałych nitkach.

Rutewka orlikolistna. Fot. Aneta Sulborska

Nasiona łatwo się osypują, więc należy pilnować terminu ich zbioru. Rozsadę wysadza się na miejsce stałe w odstępach co 50-80 cm.

Świerzbnica polna – Knautia arvensis (L.) J. M. Coult.

Rodzina: Dipsacaceae - szczeciowate

Występowanie:	skraje lasów, zarośla, przydroża, średnio wilgotne i suche łąki
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	żyzna, zasobna w składniki pokarmowe
Termin kwitnienia:	V-IX
Długość kwitnienia:	8-9 tyg.
Rozmnażanie:	siew owoców
Wydajność miodowa:	30-270 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	~50 kg/ha
Kolor obnóży:	różowawożółty

Świerzbnica polna
Knautia arvensis (L.) J. M. Coult.
[DE] Die Acker-Witwenblume
[EN] field scabious

Roślina występuje na skrajach lasów, w zaroślach, na przydrożach oraz średnio wilgotnych i suchych łąkach. Wykształca podziemne kłącze i rozgałęzioną, szorstko owłosioną łodygę o wysokości 30-80 cm.

Jej matowe i szarozielone liście w dolnej części łodygi są liczne, najczęściej niepodzielone, w górnej - jest ich mniej i są pierzastodzielne. Kwiatostanem jest główka o średnicy 2-4 cm utworzona z kwiatów obupłciowych lub tylko żeńskich.

Kwiaty usytuowane na brzegu główki są większe w porównaniu z kwiatami w centralnej części. Owłosiony kielich zakończony jest 8 ościstymi ząbkami. Korona ma barwę różową, liliową lub rzadziej białą. Kwiaty cechuje hetrostylia, czyli różnosłupkowość.

Kwiaty z pręcikami o krótkich nitkach, niżej osadzone w stosunku do słupka (długoszyjkowe) wytwarzają 0,45-1,05 mg pyłku. Wydajność pyłkowa wynosi około 50 kg/ha.

Świerzbnica polna. Fot. Aneta Sulborska

Świerzbnica lubi gleby zasobniejsze w składniki pokarmowe, próchniczne, suche, o odczynie obojętnym lub zasadowym. Preferuje słoneczne stanowiska. Rozmnaża się przez wysiew owoców.

Koniczyna biała (= koniczyna rozesłana) – Trifolium repens L.

Rodzina: Fabaceae – bobowate

Występowanie:	przydroża, pastwiska, łąki, trawniki
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	świeża, średnio wilgotne, zasobna w składniki pokarmowe i próchnicę
Termin kwitnienia:	V-IX
Długość kwitnienia:	5-6 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	60-100 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	25-35 kg/ha
Kolor obnóży:	brunatny, jasnobrązowy, szarobrązowy

Koniczyna biała, koniczyna rozesłana)
Trifolium repens L.
[DE] Der Weißklee
[EN] white clover, ladino clover

Powszechnie występuje na łąkach, przydrożach i pastwiskach, gdyż łatwo przystosowuje się do różnych warunków ekologicznych. Jest też uprawiana. Z pszczelarskiego punktu widzenia najcenniejsze są zasiewy przeznaczone na nasiona.

Roślina wykształca płytki system korzeniowy z licznymi korzeniami przybyszowymi opatrzonymi brodawkami oraz płożącą łodygę (łacińska nazwa gatunkowa wywodzi się od słowa repo = czołgam się, pełzam) dorastającą do 45 cm długości.

Liście o długich ogonkach (20-25 cm) złożone są z 3 odwrotnie jajowatych, brzegiem ząbkowanych listków, które są narodowym symbolem Irlandczyków. Na górnej powierzchni liści widoczna jest jasna plamka przypominająca podkowę lub półksiężyc.

Cechuje się on wysoką wartością odżywczą, a uformowane z niego obnóża mają brunatny, jasnobrązowy lub szarobrązowy kolor. Dziesięć kwiatów produkuje 0,5 mg pyłku, zaś jeden kwiatostan dostarcza 2,45 mg pokarmu białkowego. Wydajność pyłkową z 1 ha szacuje się na 25-35 kg/ha.

Koniczyna może rosnąć na podłożach różnych typów, lecz najlepsze warunki do wzrostu i rozwoju znajduje na glebach średniozwięzłych, świeżych o umiarkowanej wilgotności, zasobnych w składniki pokarmowe (zwłaszcza azot i wapń) i próchnicę.

Roślina jest wrażliwa na niedobór światła, ale odporna na suszę i mróz oraz wytrzymała na zgryzanie i udeptywanie. Rozmnaża się z nasion wysiewanych wiosną (gleby zwięzłe i próchniczne) lub jesienią (gleby lekkie) w rozstawie 20-30 cm między rzędami.

Koniczyna biała. Fot. Aneta Sulborska

Szczaw – Rumex L.

Rodzina: Polygonaceae – rdestowate

Występowanie:	łąki, przydroża, ugory, pastwiska, brzegi rzek
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	uboga, kwaśna
Termin kwitnienia:	V-IX
Długość kwitnienia:	4-5 mies.
Rozmnażanie:	nasiona, fragmenty korzeni
Wydajność miodowa:	brak produkcji nektaru
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	jasnożółty, jasnobrązow

Szczaw
Rumex L.
[DE] Die Ampfer
[EN] Rumex

Do rodzaju szczaw należy ponad 200 gatunków. W Polsce najczęściej występuje szczaw zwyczajny (Rumex acetosa L.) i polny (Rumex acetosella L.), który można spotkać na łąkach, polanach, przydrożach lub w miejscach ruderalnych.

Pierwszy z gatunków jest także uprawiany (we Francji już od XIV w.). Ich obecność wskazuje na zakwaszenie gleby. Rośliny wykształcają strzałkowate, eliptycznopodługowate liście odziomkowe o długich ogonkach oraz stopniowo malejące liście łodygowe.

Przylistki zrośnięte są w przezroczystą, białą lub różową pochewkę nazywaną gatką. Szczaw zwyczajny jest rośliną jednopienną, zaś szczaw polny dwupienną – kwiaty męskie (te jedynie mają znaczenie dla pszczół) i żeńskie osadzone są na oddzielnych osobnikach.

Szczaw lubi stanowiska słoneczne oraz odznacza się niewielkimi wymaganiami siedliskowymi. Rośnie na słabych, zakwaszonych podłożach, choć pozytywnie reaguje na obecność składników mineralnych i próchnicy w glebie. Rozmnaża się z nasion lub przez podział starszych egzemplarzy.

Szałwia łąkowa – Salvia pratensis L.

Rodzina: Lamiaceae – jasnotowate

Występowanie:	suche łąki, przydroża, nasypy, suche zbocza
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	zasobna w składniki pokarmowe zwł. wapń
Termin kwitnienia:	V-VII
Długość kwitnienia:	4 tyg.
Rozmnażanie:	podział, siew nasion
Wydajność miodowa:	170-190 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	pszczoły nie formują

Szałwia łąkowa
Salvia pratensis L.
[DE] Der Wiesensalbei
[EN] meadow clary, meadow sage

Występuje na suchych łąkach i pastwiskach, przydrożach i kamienistych zboczach oraz na skrajach pól i nasypach. Jest aromatyczną rośliną o głębokim (do 1 m), zdrewniałym korzeniu palowym oraz wzniesionej i słabo rozgałęzionej, czterokanciastej i lepkiej łodydze, osiągającej 20-80 cm wysokości.

W dolnej części łodygi wyrasta rozeta sercowatojajowatych liści o długich ogonkach, w górnej części liście ułożone są po dwa naprzeciw siebie. Blaszki liściowe są pomarszczone, brzegiem karbowane i zaostrzone na szczycie.

Szałwia łąkowa. Fot. Aneta Sulborska

Kwiaty zebrane są po 6-12 na szczycie łodygi w nibyokółki tworzące wydłużony, kłosokształtny kwiatostan. Okwiat składa się z dwuwargowego gęsto, gruczołowato owłosionego kielicha oraz fioletowej, różowej lub białej korony, która formuje hełmiasto wygiętą wargę górną i szeroką wargę dolną z jasnymi prążkami i plamkami.

Roślina preferuje suchsze, zasobne w składniki mineralne (zwłaszcza wapń) gleby. Lubi słoneczne i suche stanowiska. Można ją rozmnażać przez podział lub siew nasion.

Szałwia łąkowa. Fot. Aneta Sulborska

Komonica zwyczajna (= komonica pospolita, komonica rożkowa) – Lotus corniculatus L.

Rodzina: Fabaceae – bobowate

Występowanie:	łąki, pastwiska
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	piaszczysto-gliniasta, żyzna, zasobna w wapń
Termin kwitnienia:	V-IX
Długość kwitnienia:	~4 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	25-60 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	20-45 kg/ha
Kolor obnóży:	szarożółtobrązowy, jasnobrązowy

Komonica zwyczajna, komonica pospolita, komonica rożkowa
Lotus corniculatus L.
[DE] Der Gewöhnliche Hornklee
[EN] common bird’s-foot trefoil

Występuje na łąkach i pastwiskach, gdzie tworzy gęste darnie, może być także uprawiana w celach paszowych, co w niektórych regionach było już praktykowane od XVII w. Roślina cechuje się dużą trwałością.

Wykształca wrzecionowaty korzeń osiągający do 1 m długości oraz cienkie, na przekroju czworokątne, łodygi o wysokości 20-60 cm, które mogą się płożyć. Lancetowate lub odwrotnie jajowate, sinozielone liście zebrane są po pięć.

Dziesięć kwiatów produkuje 1,2-2,3 mg pyłku, z którego robotnice formują szarożółtobrązowe lub jasnobrązowe obnóża. Wydajność pyłkową oszacowano na 20-45 kg/ha.

Komonica zwyczajna. Fot. Aneta Sulborska

Roślina odznacza się niewielkimi wymaganiami wodnymi i pokarmowymi, choć najlepsze warunki do wzrostu i rozwoju znajduje na żyznych, gliniastych i zasobnych w wapń podłożach. Źle rośnie na glebach bagiennych i piaskach. Wymaga ciepłych, słonecznych stanowisk. Jest wytrzymała na suszę, udeptywanie i zgryzanie. Rozmnaża się z nasion wysiewanych w rozstawie 30-40 cm.

Przelot pospolity (= wełnica) – Anthyllis vulneraria L.

Rodzina: Fabaceae – bobowate

Występowanie:	suche łąki, zarośla, polany, miedze, przydroża
Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	piaszczysto-gliniasta, zasobna w wapń
Termin kwitnienia:	V-VIII
Długość kwitnienia:	4-5 tyg.
Rozmnażanie:	nasiona, podział
Wydajność miodowa:	50-70 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	szary

Przelot pospolity, wełnica
Anthyllis vulneraria L.
[DE] Der Echter Wundklee
[EN] common kidneyvetch, kidney vetch

Występuje na suchych łąkach, w zaroślach, na polanach, miedzach i przydrożach. Wykształca podziemne kłącza oraz podnoszące się lub rozesłane, owłosione pędy dorastające do 60 cm długości.

Liście przelotu są nieparzystopierzaste, spodem biało owłosione, złożone z 1-6 par eliptycznych lub lancetowatych listków, z których szczytowy jest największy. Przylistki są częściowo zrośnięte.

Roślina preferuje słoneczne stanowiska oraz piaszczysto-gliniaste, zasobne w wapń gleby. Można ją rozmnażać przez wysiew nasion lub podział.

Przelot pospolity. Fot. Aneta Sulborska

Smółka pospolita (= firletka lepka, lepczyca) – Viscaria vulgaris Röhl.

Rodzina: Caryophyllaceae – goździkowate

Występowanie:	łąki, skraje lasów, przydroża, zarośla, lasy liściaste
Stanowisko:	słoneczne, półcieniste
Gleba:	piaszczysto-gliniasta, żyzna
Termin kwitnienia:	V-VI
Długość kwitnienia:	~3 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion, podział
Wydajność miodowa:	brak danych
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	szarokremowy

Smółka pospolita, firletka lepka, lepczyca
Viscaria vulgaris Röhl.
[DE] Die Gewöhnliche Pechnelke
[EN] sticky catchfly

Występuje na łąkach, przydrożach, skrajach lasów, w zaroślach i lasach liściastych. Częścią podziemną smółki są pełzające kłącza, z których wyrastają pędy z różyczką liści oraz pędy kwiatostanowe. Łodygi osiągają wysokość 30-80 cm, poniżej węzłów pokryte są lepką, ciemną wydzieliną, której wygląd przyczynił się do nadania nazwy smółka.

Również łacińska nazwa Viscaria (viscum = lep na ptaki, lep), którą tłumaczy się jako przynęta, jest związana z lepkimi łodygami. Liście wyrastają po dwa naprzeciw siebie i są zrośnięte nasadami. Dolne mają łopatkowaty kształt, górne są równowąskie.

Smółka lubi stanowiska słoneczne, może też rosnąć w półcieniu. Znosi niewielkie susze. Można ją rozmnażać przez wysiew nasion wiosną lub przez podział po kwitnieniu.

Smółka pospolita. Fot. Aneta Sulborska

Bodziszek żałobny – Geranium phaeum L.

Rodzina: Geraniaceae – bodziszkowate

Występowanie:	wilgotne lasy liściaste, zarośla, brzegi potoków, wilgotne łąki
Stanowisko:	półcieniste
Gleba:	żyzna, wilgotna, o szerokim zakresie pH
Termin kwitnienia:	V–VIII
Długość kwitnienia:	>2 mies.
Rozmnażanie:	siew, podział
Wydajność miodowa:	brak danych
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	brudnożółty

Bodziszek żałobny
Geranium phaeum L.
[DE] Der Braune Storchschnabel
[EN] dusky crane’s-bill

Należy do gatunków górskich, dlatego można go spotkać głównie w południowej części Polski. Najczęściej rośnie w wilgotnych lasach liściastych (gł. grądach i olsach), w zaroślach, nad brzegami potoków i na wilgotnych łąkach.

Jest byliną o silnym, rozgałęzionym kłączu tworzącym kępy. Łodygi są wzniesione, owłosione, dorastają do 30–70 cm wysokości. Dolne liście wyrastają na ogonkach, górne są siedzące. Blaszka liściowa ma dłoniasty kształt oraz jest wcinana.

Często na jej górnej powierzchni widnieje ciemnofioletowa plama. Łacińska nazwa gatunkowa rośliny wywodzi się od słowa phaeus = ciemny, żałobny i odnosi się do barwy kwiatów, które są czarnofioletowe.

Bodziszek preferuje stanowiska półcieniste, gleby żyzne i wilgotne o szerokiej amplitudzie pH. Rozmnaża się przez wysiew nasion bądź podział starszych egzemplarzy.

Bodziszek żałobny. Fot. Aneta Sulborska

Miodownik melisowaty – Melittis melissophyllum L.

Rodzina: Lamiaceae – jasnotowate

Występowanie:	lasy liściaste
Stanowisko:	półcieniste
Gleba:	żyzna, o odczynie obojętnym
Termin kwitnienia:	V–VII
Długość kwitnienia:	4–5 tyg.
Rozmnażanie:	siew, podział
Wydajność miodowa:	brak danych
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	biały

Miodownik melisowaty
Melittis melissophyllum L.
[DE] Das Immenblatt
[EN] bastard balm

Ta piękna bylina występuje w lasach liściastych (dąbrowach, borach mieszanych, grądach), zwłaszcza na glebach wapiennych. Część podziemną rośliny stanowią kłącza, nad ziemię zaś wyrastają łodygi o wysokości 30–50, czasem 80 cm, pokryte włoskami.

Liście są krótkoogonkowe, osadzone na łodydze nakrzyżlegle (z każdego węzła wyrastają dwa liście, przy czym para liści w kolejnym węźle jest obrócona o 90°), dzięki czemu nie zacieniają się wzajemnie. Ich kształt jest jajowaty do eliptycznolancetowatego, brzeg karbowano-ząbkowany z 20–32 ząbkami z każdej strony blaszki.

Produkowany w dużych ilościach nektar gromadzi się w rurce korony. Pyłek cechuje się białym kolorem i robotnice mogą z niego formować podobnej barwy obnóża, jednak bardziej zainteresowane są zbiorem słodkiej wydzieliny.

Roślina preferuje stanowiska półcieniste, najlepiej rośnie na glebach żyznych, zasobnych w próchnicę i wapń, o odczynie obojętnym. Rozmnaża się przez wysiew nasion lub przez podział.

Miodownik melisowaty. Fot. Aneta Sulborska

Glistnik jaskółcze ziele (= jaskółcze ziele) – Chelidonium majus L. (= Ch. maius L.)

Rodzina: Papaveraceae – makowate

Występowanie:	miejsca ruderalne
Stanowisko:	słoneczne, zasobne w wodę
Gleba:	żyzna, próchniczna, o odczynie obojętnym lub zasadowym
Termin kwitnienia:	V–X
Długość kwitnienia:	~ 4 mies.
Rozmnażanie:	siew
Wydajność miodowa:	brak produkcji nektaru
Wydajność pyłkowa:	do 120 kg/ha
Kolor obnóży:	żółty

Glistnik jaskółcze ziele
Chelidonium majus L.
[DE] Das Schöllkraut
[EN] potocznie: greater celandine, nipplewort, swallowwort

W nazewnictwie ludowym glistnik określany jest jako żółtnik, cyndalia lub „ziele od brodawek”, natomiast łacińska nazwa rodzajowa rośliny wywodzi się od greckiego słowa chelidón = jaskółka. Twierdzono bowiem, że termin kwitnienia gatunku zbiega się z przylotem i odlotem jaskółek.

Inne podanie głosi, że pisklęta jaskółek mogą otworzyć oczy dopiero po ich uprzednim natarciu sokiem z glistnika, natomiast Grecy uważali, że jaskółki wykorzystują sok do leczenia swojego potomstwa.

Glistnik jaskółcze ziele. Fot. Aneta Sulborska

Glistnik należy do powszechnie spotykanych, ruderalnych (rosnących na przydrożach, przychaciach, nieużytkach) bylin, których występowanie świadczy o obecności azotu w glebie.

Glistnik jaskółcze ziele. Fot. Aneta Sulborska

Kwiaty nie wytwarzają nektaru, jedynie pyłek, który jest zbierany przez pszczoły w postaci żółtych obnóży. Dziesięć kwiatów produkuje średnio prawie 11,5 mg pyłku. Przy dobrych warunkach klimatyczno-glebowych oraz w miejscach masowego występowania rośliny wydajność pyłkowa może sięgać około 120 kg/ha.

Roślina preferuje żyzne, próchniczne gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym. Najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych, zasobnych w wodę. Rozmnaża się przez wysiew nasion.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"