Zawartość mikroelementów w miodach krajowych

Składniki mineralne, zwane inaczej biopierwiastkami, stanowią główny materiał, z którego zbudowane są kości i zęby, a także służą utrzymywaniu równowagi kwasowo–zasadowej organizmu oraz wchodzą w skład enzymów, hormonów i witamin.
Ogólna zawartość biopierwiastków w organizmie człowieka mieści się, zależnie od wieku i typu budowy, w granicach od 1 do 4 kg.

Fot. Pixabay, moho01

Biopierwiastki dzielimy na makro- oraz mikroelementy. Zawartość makroelementów w organizmie człowieka jest większa od 100 mg na kg masy ciała, a ich dzienne spożycie przekracza 100 mg. Natomiast zawartość mikroelementów, określanych także jako pierwiastki śladowe, oceniana jest w organizmie na około 1 g, w tym niektóre z nich występują w ilościach mikrogramowych.

W miodach krajowych występują takie makroelementy, jak potas, wapń, fosfor, sód i magnez, natomiast wśród mikroelementów wymienia się: żelazo, cynk, mangan, miedź, chrom, nikiel, glin, bor i kobalt.

Aktywność biologiczna mikroelementów

Żelazo

Ciało dorosłego człowieka zawiera zwykle 3–4 g żelaza. Ponad 70% tego mikroelementu wchodzi w skład barwnika krwi – hemoglobiny i barwnika mięśni – mioglobiny. Blisko 0,7% żelaza jest częścią składową enzymów wewnątrzkomórkowych m.in. cytochromów.

Pozostałe żelazo jest zmagazynowane w postaci swoistych białek, a mianowicie transferyny i ferrytyny.

Rola żelaza w organizmie związana jest z procesami oddychania tkankowego. Jego niedobór bywa zwykle przyczyną niedokrwistości niedobarwliwej.

Cynk

Cynk jest składnikiem ponad 200 różnych enzymów, m.in. dehydrogenaz. Współdziała również z niektórymi hormonami, takimi jak insulina, somatotropina i gonadotropina. Bierze udział w przemianie białek, węglowodanów i kwasów nukleinowych.

Przyczynia się do prawidłowego metabolizmu kwasów tłuszczowych, testosteronu, witaminy A i syntezy DNA.

Cynk odgrywa ważną rolę w stymulowaniu odporności komórkowej oraz przyspiesza gojenie ran, pomaga w zachowaniu zdrowej skóry, paznokci i włosów, a także rozwoju gonad u mężczyzn.

Objawami niedoboru cynku w organizmie jest zahamowanie wzrostu u dzieci, upośledzenie łaknienia oraz zaburzenie smaku, węchu i zapachu, a także zahamowanie procesów intelektualnych, niedoczynność gruczołów płciowych, zmiany skórne i podatność na zakażenia.

Mangan

Mangan jest aktywatorem wielu enzymów. Uczestniczy w prawidłowym funkcjonowaniu układu krwiotwórczego. Ochrania komórki przed stresem oksydacyjnym. Zapewnia prawidłowy wzrost i rozwój cech płciowych.

Niedobór charakteryzuje się zahamowaniem wzrostu, niedokrwistością oraz przerostem tarczycy.

Miedź

Miedź jest mikroelementem wchodzącym w skład 12 białek odgrywających ważną rolę w procesach życiowych. Podstawowym białkiem zawierającym miedź jest ceruloplazmina. Należy ona do najbardziej skutecznych substancji przeciwutleniających, chroniących organizm przed działaniem wolnych rodników, a także warunkuje utrzymanie właściwej struktury błon komórkowych oraz uczestniczy w reakcjach obronnych organizmu.

Innym białkiem chroniącym komórki przed wolnymi rodnikami ponadtlenkowymi jest cynkowo-miedziowa dysmutaza nadtlenkowa. Wraz z hepatokupreiną odznacza się ona działaniem przeciwzapalnym.

Miedź wzmaga wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego oraz jest niezbędna dla odnowy krwinek czerwonych i kości. Pomaga w zachowaniu właściwej pigmentacji skóry i włosów, a także w utrzymaniu odpowiedniego stanu tkanek łącznych. Wspomaga działanie układu odpornościowego oraz przemian energetycznych.

Następstwem niedoboru miedzi jest niedokrwistość, pękanie naczyń krwionośnych oraz arytmia serca.

Chrom

Pierwiastek ten wchodzi w skład wielu układów enzymatycznych. Zwiększa wykorzystanie glukozy w procesach energetycznych i reguluje jej stężenie we krwi. Wywiera działanie insulinopodobne. Poza tym obniża poziom cholesterolu całkowitego i podwyższa zawartość jego frakcji HDL we krwi.

Nikiel

Nikiel jest składnikiem wielu enzymów. Wspomaga on zaopatrzenie komórek w tlen, a także uczestniczy w metabolizmie węglowodanów, białek i lipidów. Nikiel występuje w skórze, szpiku kostnym, jądrach i węzłach chłonnych.

Niedobór niklu objawia się niepokojem oraz uczuciem zmęczenia. Towarzyszą im niedokrwistość, zaburzenia pracy układu pokarmowego, jak również dolegliwości związane z rytmem pracy serca.

Glin

Mikroelement ten nie jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania i rozwoju organizmu. Nie ma on żadnego znaczenia dla procesów życiowych, o ile znajduje się w ustroju w niewielkich ilościach (dawka dzienna poniżej 60 mg na dobę).

Wyższe stężenia glinu powodują jego kumulowanie się w organizmie, głównie w mózgu. Upośledza ośrodkowy układ nerwowy, uszkadza neurony i powoduje zaburzenia pamięci i równowagi na drodze blokowania niektórych enzymów i wiązania się z DNA komórek nerwowych.

Bor

Jest to pierwiastek dość powszechnie występujący w świecie roślinnym. W organizmie człowieka wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforanową, a w konsekwencji na układ kostny. Zapobiega demineralizacji kości i osteoporozie.

Bor wpływa na gospodarkę hormonalną ustroju. Szczególnie oddziałuje na wytwarzanie estrogenów i testosteronu. Odgrywa ważną rolę w procesie powstawania masy mięśniowej, a także łagodzi skutki menopauzy u kobiet. Warunkuje prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Zwiększa zdolności poznawcze, koncentrację oraz sprawność manualną i koordynację ruchową.

Kobalt

Kobalt jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju i utrzymania zdrowia człowieka. Działa pobudzająco na procesy powstawania krwinek czerwonych oraz neuroprzekaźników. Hamuje rozwój komórek nowotworowych.

Niedobór kobaltu może spowodować zaburzenia w obrębie układu nerwowego w postaci zaburzeń widzenia i halucynacji. Inną dolegliwością może być niedokrwistość. Objawy niedoboru kobaltu dotyczą zwykle wegetarian.

Publikacje na temat mikroelementów w miodach krajowych

Dokonano analizy 43 publikacji dotyczących zawartości mikroelementów w miodach krajowych. Analizą objęto dane opublikowane na przestrzeni blisko 50 lat, tj.1969–2018 (spis publikacji dostępny u autorów). Obejmowały one występowanie w miodach krajowych takich mikroelementów jak żelazo, cynk, mangan, miedź, chrom, nikiel, glin, bor i kobalt.

Analizowany materiał dotyczył zarówno miodów nektarowych jasnych i ciemnych, jak również miodów spadziowych i nektarowo-spadziowych pochodzących z różnych rejonów kraju oraz z terenów skażonych metalami szkodliwymi dla zdrowia.

Zawartość mikroelementów oceniono w blisko 2300 próbkach krajowych miodów odmianowych.

Prof. dr hab. Bogdan Kędzia,
mgr Elżbieta Hołderna-Kędzia
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"