Pożytki późnoletnie
- rośliny kwitnące w VII-VIII

ROŚLINY JEDNOROCZNE OZDOBNE

Kleome ciernista – Cleome spinosa Jacq.

Rodzina: Cleomaceae

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	przepuszczalna, lekko wilgotna, żyzna lub bardzo żyzna
Termin kwitnienia:	VII-X
Długość kwitnienia:	do 4 mies.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	brak danych
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	żółty

Kleome ciernista
Cleome spinosa Jacq.
[DE] Die Spinnenblume
[EN] spider flowers, spider plants, spider weeds

Jest rośliną o wzniesionej, owłosionej łodydze osiągającej 1,5 m wysokości. Wytwarza duże, dłoniastosieczne liście przypominające liście konopi indyjskiej, gęsto pokrywające łodygę.

U nasady ogonków znajdują się niewielkie kolce, do których nawiązuje łacińska nazwa gatunkowa spinosa (łac. spina = kolec, cierń, ość). Od VII do X na roślinie pojawiają się oryginalne białe, różowe, czerwone lub purpurowe kwiaty zebrane we wzniesione grona.

Smak miodu określany jest jako wyborny, sprzedawany jako „nowinka” pszczelarska. Z pyłku robotnice formują żółte obnóża. Brak jest szczegółowych danych dotyczących wartości pożytkowej.

Kleome ciernista.

Kleome preferuje stanowiska ciepłe i słoneczne oraz gleby przepuszczalne, lekko wilgotne, żyzne i zasobne w składniki pokarmowe. Rozmnaża się z nasion wysiewanych do końca IV wprost do gruntu lub w III-IV pod osłony. Przy temperaturze 18°C kiełkowanie trwa około 3-4 tygodni.

W IV-V siewki należy przepikować do doniczek, a na miejsce stałe można je wysadzać od końca V. Rośliny cechuje duża wrażliwość na niską temperaturę (wszak ich ojczyzną są tropikalne rejony świata), dlatego rozsadę należy ostrożnie hartować.

Ślazówka letnia (= ślazówka ogrodowa) – Lavatera trimestris L.

Rodzina: Malvaceae – ślazowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	żyzna, lekka, przepuszczalna
Termin kwitnienia:	VII-VIII
Długość kwitnienia:	~ 7 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	13-60 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	pszczoły nie zbierają pyłku
Kolor obnóży:	pszczoły nie zbierają pyłku

Ślazówka letnia
Lavatera trimestris L.
[DE] Die Strauchpappeln
[EN] annual mallow, rose mallow, royal mallow, regal mallow

Jej ojczyzną jest Ameryka Północna i Europa Południowa. Roślina wykształca wzniesioną, lekko owłosioną łodygę (do 0,8-1,2 m wysokości), z której wyrastają trójklapowe liście o długości 5-7 cm.

W VII-VIII pojawiają się lejkowate kwiaty o średnicy do 8 cm, wyrastające z kątów liści na długich szypułkach. Jeden kwiat żyje średnio 3 doby. Korona kwiatów jest biała lub różowa z ciemniejszymi żyłkami na powierzchni. Owoc to wielodzielna rozłupnia.

Do dobrych wschodów potrzebna jest duża ilość wody w glebie. Po wzejściu należy przerwać siewki, pozostawiając rośliny w rozstawie 20 × 40 cm. Ślazówka nie znosi przesadzania.

Heliotrop peruwiański (= heliotrop wonny, słonecznica peruwiańska, tomiłek peruwiański) – Heliotropium arborescens L. (= Helitropium peruvianum L.)

Rodzina: Boraginaceae – ogórecznikowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	żyzna
Termin kwitnienia:	VII-IX
Długość kwitnienia:	~ 8 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	brak danych
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	fioletowy

Heliotrop peruwiański
Heliotropium arborescens L.
[DE] Die Vanilleblume
[EN] Garden heliotrope

W swojej ojczyźnie (Peru, Ekwador) heliotrop jest półkrzewem osiągającym do 1 m wysokości. Natomiast w Polsce jest uprawiany jako jednoroczna roślina rabatowa dorastająca do 40-60 cm. Dawniej stanowił także popularną ozdobę parapetów okiennych.

Łodygi i owalnolancetowate liście heliotropu pokrywają szorstkie włoski. W VII-IX na roślinach pojawiają się fioletowe lub purpurowe kwiaty (zebrane w skrętki) o bardzo silnym zapachu, określanym jako waniliowy lub migdałowy.

Helitrop peruwiański. Fot. Aneta Sulborska

Heliotrop wymaga stanowiska ciepłego i słonecznego oraz żyznej gleby. Rozmnaża się głównie z nasion wysiewanych w III w szklarni. Nasiona kiełkują na świetle, dlatego nie należy ich przykrywać. Po około 3-4 tygodniach pojawiają się siewki, które wymagają pikowania (najlepiej do doniczek).

Młode rośliny wysadza się na miejsce stałe w drugiej połowie V lub na początku VI w rozstawie co 20-25 cm. Aby rośliny się rozkrzewiły, zaleca się kilkakrotne uszczykiwanie pędów. Pierwsze kwiaty pojawiają się po około 4 miesiącach od siewu.

Kosmos podwójnie pierzasty (= kosmos pierzastolistny, onętek, ponętka, warszawianka) – Cosmos bipinnatus Cav.

Rodzina: Asteraceae – astrowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	średnio wilgotna, przepuszczalna, piaszczysto-gliniasta
Termin kwitnienia:	VII-X
Długość kwitnienia:	~ 3 mies.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	brak danych
Wydajność pyłkowa:	120 kg/ha
Kolor obnóży:	żółty

Kosmos podwójnie pierzasty
Cosmos bipinnatus Cav.
[DE] Das Schmuckkörbchen
[EN] Garden cosmos lub Mexican aster

W stanie naturalnym roślina występuje od Arizony po Meksyk, w Polsce zaś jest popularną ozdobą przydomowych ogrodów, jak również stanowi składnik modnych ostatnio łąk kwietnych.

Wykształca wzniesioną i rozgałęzioną łodygę dorastającą do 30-150 cm wysokości, z której wyrastają podwójnie pierzastosieczne (stąd polska nazwa gatunkowa „podwójnie pierzasty”) liście o wąskich odcinkach. Od VII do X na szczytach pędów powstają koszyczkowate kwiatostany o średnicy 6-9 cm.

Kosmos podwójnie pierzasty. Fot. Aneta Sulborska

Optimum wzrostu i rozwoju roślina osiąga na glebach średnio wilgotnych, przepuszczalnych, piaszczysto-gliniastych oraz na stanowiskach słonecznych. Najprostszym sposobem rozmnażania jest wysiew nasion wprost do gruntu pod koniec IV.

Siewki pojawiają się po 5 dniach. Zbyt gęste wschody należy przerwać, pozostawiając rośliny w rozstawie 20 × 40 cm. Kwitnienie rozpoczyna się po 8-10 tygodniach od siewu. Kosmos równie łatwo daje samosiewy.

Dalia zmienna (= dalia karłowa) – Dahlia pinnata Cav. (= Dahlia variabilis Desf. (Baill.))

Rodzina: Asteraceae – astrowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	przepuszczalna, piaszczysto-gliniasta
Termin kwitnienia:	VII-IX
Długość kwitnienia:	8-9 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion, podział
Wydajność miodowa:	do 180-190 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	~ 600 kg/ha
Kolor obnóży:	pomarańczowożółty

Dalia zmienna
Dahlia pinnata Cav.
[DE] Die Großfiedrige Dahlie
[EN] Garden dahlia

Jest kuzynką popularnych dalii ogrodowych i podobnie jak one wykształca charakterystyczne bulwiaste korzenie, które służą do rozmnażania wegetatywnego i decydują o jej wieloletności (choć w handlu traktowana jest jako roślina jednoroczna).

Wyglądem przypomina wspomniane dalie ogrodowe, ale jest niższa (stąd polska nazwa byliny – dalia karłowa). Jej łodygi są rozgałęzione, pokryte ciemnozielonymi, spodem szarozielonymi liśćmi. Dalia zmienna wykształca kwiatostany typu koszyczka o średnicy 5-7 cm ułożone poziomo lub lekko zwisające.

Dalie zmienne najczęściej rozmnaża się z siewu, ale można także stosować podział karp. Nasiona należy wysiać w II-III do skrzynek pod osłonami a pojawiające się siewki przepikować pojedynczo do doniczek. Wiosną można je wysadzić na miejsce stałe.

Dalia zmienna.

Podział roślin jest mniej kłopotliwy, ale przy tym sposobie rozmnażania otrzymuje się znacznie mniej roślin potomnych. Karpy dalii najlepiej dzielić w V tuż przed sadzeniem, uważając by oddzielone bulwiaste korzenie miały na wierzchołku co najmniej jeden dobrze wykształcony pąk. Rośliny sadzi się w rozstawie 50 × 50 cm.

Kosmos siarkowy (= kosmos żółty) – Cosmos sulphureus Cav.

Rodzina: Asteraceae – astrowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	próchniczna, przepuszczalna, o średniej zasobności w składniki pokarmowe.
Termin kwitnienia:	VII–X
Długość kwitnienia:	>2 mies.
Rozmnażanie:	siew
Wydajność miodowa:	brak danych
Wydajność pyłkowa:	130 kg/ha
Kolor obnóży:	pomarańczowożółty

Kosmos siarkowy
Cosmos sulphureus Cav.
[DE] Gelbe Kosmee
[EN] Sulfur cosmos, yellow cosmos

Pochodzi z Brazylii i Meksyku, natomiast w Polsce jest uprawiany w celach ozdobnych jako dekoracja rabat i trawników. Wykształca rozgałęzioną łodygę osiągającą wysokość 60–90 cm. Charakteryzuje się głęboko wcinaną blaszką liściową, co w terminologii botanicznej określane jest jako liście sieczne.

Kwiaty zebrane są w kwiatostan typu koszyczka o średnicy 4,5–6 cm, do którego urody nawiązuje łacińska nazwa rodzajowa rośliny wywodząca się od greckiego słowa kósmos = ozdoba.

Wnętrze kwiatostanu wypełniają kwiaty rurkowate dostarczające nektaru i pyłku, natomiast na jego obrzeżach wyrastają kwiaty języczkowate stanowiące element wizualnie przywabiający owady zapylające. Koszyczki, w zależności od odmiany, cechują się barwą żółtą do żółtopomarańczowej, stąd też polska nazwa gatunkowa kosmos żółty lub kosmos siarkowy.

Jedna roślina może wytworzyć w ciągu sezonu wegetacyjnego ponad 180 kwiatostanów. Niektóre odmiany cechują się koszyczkami półpełnymi i pełnymi, lecz te mają mniejsze znaczenie pszczelarskie. Kwitnienie gatunku trwa od VII nawet do połowy X. Owocem są jednonasienne, silnie wydłużone niełupki, które jednocześnie stanowią materiał siewny.

Kwiaty rurkowate umieszczone w centralnej części koszyczków dostarczają nektaru i pyłku w okresie lata i jesieni. Podczas korzystnej pogody kwiatostany oblatywane są przez cały dzień z największym natężeniem we wczesnych godzinach południowych.

Jeden koszyczek produkuje średnio 12 mg pyłku, z którego robotnice formują pomarańczowożółte obnóża. Wydajność pyłkową z 1 ha oszacowano na 130 kg.

Kosmos siarkowy. Fot. Aneta Sulborska

Kosmos preferuje gleby próchniczne, przepuszczalne, o średniej zasobności w składniki pokarmowe. Najlepiej rośnie i kwitnie na stanowiskach słonecznych.

Rozmnaża się przez wysiew nasion w kwietniu wprost na miejsce stałe. Można też produkować rozsadę i wysadzać ją do gruntu po 15 maja (rośliny są wrażliwe na wiosenne przymrozki) w rozstawie 20 × 40 cm.

Kwitnienie rozpoczyna się po 8–9 tygodniach od siewu. Kosmos bardzo łatwo rozmnaża się także z samosiewu. Ciekawostką jest fakt, że rośliny znoszą przesadzanie nawet w pełni kwitnienia.

Titonia okrągłolistna (= titonia wspaniała) – Tithonia rotundifolia ((Mill.) S.F. Blake)

Rodzina: Asteraceae – astrowate

Stanowisko:	słoneczne, osłonięte od wiatru
Gleba:	żyzna, umiarkowanie przepuszczalna
Termin kwitnienia:	VII – X
Długość kwitnienia:	> 2 mies.
Rozmnażanie:	siew
Wydajność miodowa:	brak danych
Wydajność pyłkowa:	230 kg/ha
Kolor obnóży:	żółty

Titonia okrągłolistna
Tithonia rotundifolia
[DE] Die Rundblättrige Tithonie
[EN] Red sunflower lub Mexican sunflower

Na stanowiskach naturalnych rośnie w Ameryce Środkowej, głównie Meksyku — stąd jej angielskie nazwy zwyczajowe meksykański słonecznik lub meksykańska aksamitka. W Polsce titonia uprawiana jest na rabatach i w ogrodach przydomowych w celach ozdobnych.

Może być także stosowana na kwiat cięty. Nazwa rodzajowa rośliny wywodzi się od mitycznego Titonosa, którego na prośbę zakochanej w nim bogini Eos, Zeus obdarzył nieśmiertelnością. Titonia wykształca wewnątrz puste, rozgałęzione niemal od nasady pędy, dzięki czemu zyskuje krzaczasty pokrój.

Jeden kwiatostan produkuje około 40 mg pyłku, z który robotnice tworzą żółte obnóża. Wydajność pyłkowa z 1 m² wynosi około 23 g, co w przeliczeniu na 1 ha daje 230 kg pyłku.

Titonia okrągłolistna. Fot. Aneta Sulborska

Gatunek preferuje słoneczne i osłonięte od wiatru stanowiska. Wymaga gleby żyznej, umiarkowanie przepuszczalnej. Rozmnaża się przez wysiew nasion w marcu do pojemników. Młode rośliny należy wysadzać do gruntu pod koniec maja, gdyż siewki są bardzo wrażliwe na późnowiosenne przymrozki.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"