BYLINY OZDOBNE
Przegorzan pospolity – Echinops ritro L.
Rodzina: Asteraceae – astrowate
![]() |
słoneczne |
![]() |
praktycznie każda, z wyjątkiem podmokłej |
![]() |
VII-VIII |
![]() |
~ 5 tyg. |
![]() |
siew owoców |
![]() |
470 kg/ha |
![]() |
~ 60 kg/ha |
![]() |
kremowobiały |
Przegorzan pospolity
Echinops ritro L.
[DE] Die Ruthenische Kugeldistel
[EN] southern globethistle
Osiąga wysokość do 1-1,2 m. Wykształca białofilcowate łodygi oraz pierzasto wcinane liście. Kwiaty tworzące jednokwiatowe koszyczki zebrane są w główki o średnicy 2-4 cm, pojawiają się w VII-VIII. Cechuje je piękna, niebieska barwa.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Wydajność miodową oszacowano na około 470 kg/ha. Jeden kwiat produkuje średnio 0,9 mg pyłku, który jest materiałem na kremowobiałe obnóża. Wydajność pyłkowa wynosi około 60 kg/ha.
Rośliny preferują słoneczne stanowiska oraz praktycznie każdą glebę, z wyjątkiem podmokłej. Rozmnażają się z nasion, które najlepiej wysiewać do inspektów w II-IV. Warunkiem dobrych wschodów jest dostateczna ilość wody w podłożu. Dają też liczne samosiewy.
Przegorzan węgierski – Echinops exaltatus Schrad. (= Echinops commutatus Jur.)
Rodzina: Asteraceae – astrowate
![]() |
słoneczne |
![]() |
praktycznie każda, z wyjątkiem podmokłej |
![]() |
VII-VIII |
![]() |
3-4 tyg. |
![]() |
siew nasion |
![]() |
150-500 kg/ha |
![]() |
~ 100 kg/ha |
![]() |
kremowobiały |
Przegorzan węgierski
Echinops exaltatus Schrad.
[DE] Die Drüsenlose Kugeldistel
[EN] Russian globe thistle, tall globethistle
Jest bardzo trwałą byliną, która może pozostawać na jednym miejscu kilkanaście lat. Wytwarza łodygę dorastającą do 1,5 m wysokości. Liście pokryte są szczecinkami.
Białawe, rzadziej niebieskobiałe kwiaty tworzą jednokwiatowe koszyczki, które są zebrane w główki. Owocem jest niełupka.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Różnik przerosłolistny (= sylfium przerosłe, żółwia) – Silphium perfoliatum L.
Rodzina: Asteraceae – astrowate
![]() |
słoneczne, półcieniste |
![]() |
wilgotna, przepuszczalna |
![]() |
VII-X |
![]() |
~ 8 tyg. |
![]() |
siew nasion, podział |
![]() |
100-560 kg/ha |
![]() |
200-3600 kg/ha |
![]() |
pomarańczowożółty |
Różnik przerosłolistny
Silphium perfoliatum L.
[DE] Die Durchwachsene Silphie
[EN] cup plant
W literaturze pszczelarskiej roślina często figuruje jako „rożniak”, lecz jej właściwa polska nazwa gatunkowa brzmi różnik przerosłolistny lub sylfium przerosłe. Dawniej używano też nazwy żółwia.
Bylina pochodzi z północnoamerykańskich prerii, a w Europie jest uprawiana od XVIII w. ze względu na swoje walory ozdobne. Rośliny osiągają imponujące rozmiary, nawet do 2,5 m i są wykorzystywane w wielu gałęziach przemysłu.
Uprawia się je w celach energetycznych, paszowych (zauważono zwiększoną mleczność zwierząt i wyższą zawartość wit. A w mleku), leczniczych, dekoracyjnych, pszczelarskich, jak też do rekultywacji zdegradowanych gleb.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Pszczoły zbierają z kwiatów rurkowatych sylfium zarówno nektar, jak i pyłek, z którego formują pomarańczowożółte obnóża. W sprzyjających warunkach pogodowych na 1 m2 może jednocześnie pracować 10-12 zbieraczek. Jeden kwiat wydziela ciągu życia 0,5-0,8 mg cukrów.
Ich koncentracja w nektarze waha się od 40 do 60%. Wydajność miodowa zawiera się w przedziale 100-560 kg/ha. Jeden kwiat produkuje 0,3-0,4 mg pyłku. Wydajność pyłkowa gatunku wynosi 200-3600 kg/ha.
Różnik najlepiej rośnie w słońcu lub półcieniu, na wilgotnej, przepuszczalnej glebie. Można go rozmnażać przez podział wiosną lub wysiew nasion jesienią lub wiosną.
Przy pierwszym sposobie rozmnażania rośliny kwitną jeszcze tego samego roku, przy drugim – w roku następnym. Rośliny należy sadzić w dość dużej rozstawie np. 50 × 50 cm.
Jeżówka purpurowa (= rotacznica purpurowa, czesłota purpurowa) – Echinacea purpurea (L.) Moench
Rodzina: Asteraceae – astrowate
![]() |
słoneczne |
![]() |
piaszczysto-gliniaste lub gliniaste, dość żyzne, wapienne lub lekko kwaśne, umiarkowanie wilgotne |
![]() |
VII-VIII |
![]() |
~ 6 tyg. |
![]() |
podział, sadzonki korzeniowe |
![]() |
190 kg/ha |
![]() |
~ 100 kg/ha |
![]() |
żółty |
Jeżówka purpurowa
Echinacea purpurea (L.) Moench
[DE] Der Purpur-Sonnenhut
[EN] eastern purple coneflower, hedgehog coneflower
Pochodzi z Ameryki Północnej, zaś do Europy dotarła dopiero na początku XX w., kiedy zaczęto ją uprawiać w celach dekoracyjnych i leczniczych. Łodygi jeżówki są wzniesione, do 1 m wysokie, słabo rozgałęzione, z rzadka ulistnione.
Rośliny tworzą kępy. Liście są sztywne, jajowatolancetowate, ząbkowane lub piłkowane, szorstko owłosione.
Kwiaty tworzą atrakcyjne, koszyczkowate kwiatostany o średnicy 8 cm wyrastające pojedynczo na szczycie pędu. Składają się one z zewnętrznych, różowopurpurowych (stąd łacińska nazwa gatunkowa purpurea), rzadziej białawych (liczne odmiany tego gatunku mogą mieć również kwiaty w różnych odcieniach czerwieni i różu) 10-20 kwiatów języczkowatych, często odchylonych do dołu.
Środek koszyczka wypełniają żółtobrązowe kwiaty rurkowate osadzone na bardzo wypukłym osadniku kwiatostanowym.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Można także wiosną oddzielać sadzonki korzeniowe i sadzić w doniczkach, a późną wiosną wysadzić na miejsce stałe w rozstawie 40 × 60 cm. Jeżówka purpurowa należy do krótkowiecznych bylin, dlatego co 3-4 lata zaleca się odmładzanie starszych egzemplarzy przez podział i przesadzenie na inne miejsce.
Języczka pomarańczowa – Ligularia dentata A. Grey (= Ligularia clivorum Maxim)
Rodzina: Asteraceae – astrowate
![]() |
półcieniste, słoneczne |
![]() |
wilgotna, żyzna, próchniczna, gliniasta |
![]() |
VII-IX |
![]() |
7-8 tyg. |
![]() |
podział |
![]() |
170 kg/ha |
![]() |
70 kg/ha |
![]() |
żółtopamarańczowy |
Języczka pomarańczowa
Ligularia dentata A. Grey
[DE] Der Stern-Goldkolben
[EN] summer ragwort, leopardplant
Jest długowieczną i mrozoodporną byliną tworzącą okazałe kępy. Cechuje się dużymi (20 i więcej cm szerokości), okrągłymi lub nerkowatymi liśćmi, które u odmian mogą być zabarwione na spodniej stronie na kolor ciemnopurpurowy lub brązowozielony.
Gatunek wyróżnia się długim, prawie dwumiesięcznym okresem kwitnienia (VII-IX). Pędy kwiatostanowe osiągają do 150 cm wysokości i zakończone są kilkoma dużymi (około 10 cm średnicy) pomarańczowożółtymi koszyczkami.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Siewki wymagają jednokrotnego pikowania, a na miejsce stałe (przy wiosennym terminie siewu) wysadza się je w VIII lub IX w rozstawie 40-60 cm (3-6 szt./m2). Innym sposobem rozmnażania jest podział starszych roślin.
Zawilec hupeheński – Anemone hupehensis (É. Lemoine)
Rodzina: Ranunculaceae – jaskrowate
![]() |
półcieniste |
![]() |
luźna, gliniasto-piaszczysta |
![]() |
poł. VII-IX (X) |
![]() |
> 2 mies. |
![]() |
podział, siew nasion, sadzonki korzeniowe |
![]() |
brak produkcji nektaru |
![]() |
10-280 kg/ha |
![]() |
jasnożółty |
Zawilec hupeheński
Anemone hupehensis (É. Lemoine)
[DE] Die Herbst-Anemone
[EN] Chinese anemone, Japanese anemone
Zawilec hupeheński jest piękną byliną ogrodową o dużych ciemnozielonych liściach, dorastającą do 50-90 cm wysokości.
Z pszczelarskiego punktu widzenia jest cenna ze względu na późną porę kwitnienia (gdy zaczyna brakować pożytków, a zapotrzebowanie pokarmowe rodzin pszczelich przygotowujących się do zimowli jest bardzo duże) przypadającą na okres od VII do X, który może przedłużyć się do pierwszych mrozów.
Rośliny wytwarzają luźne kwiatostany typu wierzchotki. Kwiaty o średnicy 5-6 cm składają się z 5 listków okwiatu (zewnątrz ciemniejszych, wewnątrz jasnoróżowych), licznych pręcików (średnio 330) i słupków ustawionych na wypukłym dnie kwiatowym. Owocem jest wieloniełupka.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Gatunek można rozmnażać przez podział wiosną starszych egzemplarzy lub przez sadzonki korzeniowe wykonane zimą, które zaleca się przykryć niezbyt grubą warstwą podłoża. Praktykuje się także rozmnażanie przez wysiew nasion w lecie lub, jeśli roślinom pozwoli się zawiązać owoce, można doczekać się nowych roślin z samosiewu.

Dzielżan ogrodowy (= helenka) – Helenium x hybridum hort.
Rodzina: Asteraceae – astrowate
![]() |
słoneczne |
![]() |
piaszczysto-gliniasta, lekko wilgotna, dość żyzna |
![]() |
VII-IX |
![]() |
> 2 mies. |
![]() |
podział, sadzonki wierzchołkowe, siew nasion |
![]() |
~ 450 kg/ha |
![]() |
brak danych |
![]() |
pomarańczowożółty |
Dzielżan ogrodowy
Helenium x hybridum hort.
[DE] Der Helenium-Hybride
[EN] Hellenium
Pod nazwą dzielżan ogrodowy kryją się wszystkie odmiany mieszańcowe (powstałe w wyniku krzyżowania), z których większość wywodzi się od dzielżanu jesiennego. Łacińska nazwa rodzajowa rośliny – Helenium – być może odnosi się do trojańskiej pięknej Heleny.
Dzielżan jest okazałą byliną o wzniesionym pokroju osiągającą 70-180 cm wysokości. Wykształca koszyczkowate kwiatostany o średnicy 3-5 cm, utworzone z brzeżnych kwiatów języczkowatych oraz środkowych rurkowatych.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Roślina preferuje piaszczysto-gliniaste, lekko wilgotne i dość żyzne gleby. Lubi słoneczne stanowiska, ale nie toleruje suszy. Dość szybko wyczerpuje podłoże ze składników pokarmowych, dlatego zaleca się przesadzanie jej co kilka lat.
Najlepszym sposobem rozmnażania jest podział starszych egzemplarzy (zimą lub wiosną w III-V), można także pobierać sadzonki wierzchołkowe w IV-V lub wysiewać nasiona. Wysokie odmiany mają czasem tendencję do wylegania i będą wymagały podpory.
_opt.jpeg)
Dzielżan ogrodowy.
Chaber wielkogłówkowy – Centaurea macrocephala Muss. Puschk. ex Willd.
Rodzina: Asteraceae – astrowate
![]() |
słoneczne |
![]() |
lekka, raczej sucha |
![]() |
VII-VIII |
![]() |
3-6 tyg. |
![]() |
siew nasion |
![]() |
230 kg/ha |
![]() |
110-360 kg/ha |
![]() |
żółty |
Chaber wielkogłówkowy
Centaurea macrocephala Muss. Puschk. ex Willd.
[DE] Die Großköpfige Flockenblume
[EN] lemon fluff, bighead knapweed
Roślina pochodzi z Kaukazu, a w uprawie znajduje się od 1805 r. Jest krótkowieczną byliną i w praktyce często jej cykl życiowy ogranicza się do dwóch sezonów wegetacyjnych.
Chaber wykształca sztywne, grube, wewnątrz puste łodygi osiągające 60-100 cm wysokości. Liście wyrastające w dolnej części łodygi mają podługowatolancetowaty kształt, są szorstkie, wyrastają na ogonkach. Liście łodygowe są węższe, górne bez ogonków.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Chaber wielkogłówkowy wymaga słonecznych, ciepłych stanowisk. Najlepiej rośnie na lekkich, raczej suchych glebach. Rozmnaża się z nasion wysiewanych w II-VI na rozsadnik lub do inspektu.
Pluskwica groniasta (= świecznica groniasta) – Actaea racemosa L. (= Cimicifuga racemosa Nutt.)
Rodzina: Ranunculaceae – jaskrowate
![]() |
półcieniste, cieniste |
![]() |
próchniczna, świeża, dość wilgotna |
![]() |
VII-VIII |
![]() |
~ 4 tyg. |
![]() |
siew nasion, podział |
![]() |
brak produkcji nektaru |
![]() |
brak danych |
![]() |
kremowy |
Pluskwica groniasta
Actaea racemosa L.
[DE] Die Trauben-Silberkerze
[EN] black cohosh
Pluskwica pochodzi z Ameryki Północnej, zaś w Polsce uprawiana jest w celach ozdobnych. Roślina osiąga do 2 m wysokości. Wykształca rozgałęzione kłącze oraz nadziemną rozetę ciemnozielonych, potrójnie klapowanych liści.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Pluskwica dobrze rośnie w półcieniu i na stanowiskach cienistych. Wymaga próchnicznych, świeżych gleb, zawierających stosunkowo dużo wilgoci. Źle rośnie na podłożach piaszczystych.

Pluskwica groniasta. Fot. Aneta Sulborska
Rozmnaża się przez podział zimą (choć jest on trudny ze względu na głęboki system korzeniowy jaki roślina posiada) lub wysiew nasion jesienią. Nasiona należy zbierać już pod koniec VIII, gdyż łatwo się osypują.
Oman wielki – Inula helenium L.
Rodzina: Asteraceae – astrowate
![]() |
słoneczne |
![]() |
głęboka, próchniczna, średnio zwięzła |
![]() |
VII-VIII |
![]() |
~ 4-5 tyg. |
![]() |
siew, podział |
![]() |
brak danych |
![]() |
brak danych |
![]() |
intensywnie żółty |
Oman wielki
Inula helenium L.
[DE] Der Echter Alant
[EN] Elecampane
Oman wykształca silnie rozgałęzione korzenie i kłącza oraz grubą, owłosioną łodygę dorastającą do 1,5-2 m wysokości, do czego prawdopodobnie nawiązuje polska nazwa gatunkowa „wielki”.
Rośliny mają dwojakiego rodzaju liście: dolne podłużnie eliptyczne, zwężone w ogonek i łodygowe sercowato-jajowate, nasadą obejmujące łodygę. Wszystkie liście od spodu są filcowato owłosione. Kwiaty zebrane są w żółte koszyczki o średnicy 6-8 cm umieszczone pojedynczo na szczycie rozgałęzień.
Zakwitają w VII-VIII, a pojedyncze kwiatostany mogą się rozwijać do IX. Do barwy i kształtu kwiatostanów nawiązuje łacińska nazwa rodzajowa rośliny, która wywodzi się od słowa helios = słońce lub heléne = mały kosz, koszyk.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Oman jest mało wymagający co do gleby, ale najlepiej rośnie na podłożach głębokich, próchnicznych i średnio zwięzłych. Lubi stanowiska suche i słoneczne. Rozmnaża się z nasion wysiewanych wprost do gruntu w rzędy co 80 cm.
Nasiona można też wysiewać na rozsadnik w VIII (wówczas rozsadę wysadza się na miejsce stałe w V), VI lub IV (a rozsadę wysadza się we IX). Nasiona najlepiej kiełkują na świetle, więc nie należy ich przykrywać. Innym sposobem rozmnażania jest podział starszych egzemplarzy w IV-V.
Nawłoć ogrodowa – Solidago hybrida hort.
Rodzina: Asteraceae – astrowate
![]() |
słoneczne, półcieniste |
![]() |
praktycznie każda |
![]() |
VII-IX |
![]() |
> 4 tyg. |
![]() |
podział, siew |
![]() |
460 kg/ha |
![]() |
100-200 kg/ha |
![]() |
ceglastopomarańczowy |
Nawłoć ogrodowa
Solidago hybrida hort.
[DE] Die Solidago Hybrid
[EN] Hybrid goldenrod
Jest międzygatunkowym mieszańcem uprawianym w celach dekoracyjnych. Roślinę cechują sztywne, gęsto ulistnione pędy, które w zależności od odmiany mogą osiągać 0,5-1,5 m wysokości. Liście mają wąskolancetowaty kształt, na brzegach są ząbkowane.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Nawłoć może rosnąć praktycznie na każdej glebie, najlepiej na stanowiskach słonecznych i półcienistych. Łatwo rozmnaża się przez podział oraz siew nasion. Daje też liczne samosiewy.
Rojnik ogrodowy – Sempervivum x hybridum (Haw.) Sweet
Rodzina: Crassulaceae – gruboszowate
![]() |
słoneczne |
![]() |
sucha, uboga |
![]() |
VII-VIII |
![]() |
4-5 tyg. |
![]() |
podział, rozety potomne |
![]() |
do 400 kg/ha |
![]() |
brak danych |
![]() |
rudawy |
Rojnik ogrodowy
Sempervivum x hybridum (Haw.) Sweet
[DE] Die Hauswurz
[EN] houseleeks
Rojnik ogrodowy obejmuje mieszańce różnych gatunków z rodzaju Sempervivum uprawiane w celach dekoracyjnych, które wykorzystywane są zwłaszcza do obsadzania murków i ogrodów skalnych. Rośliny cechują się zwartym pokrojem.
Tworzą rozetki mięsistych, zimozielonych liści, których kolor (w zależności od odmiany) może być zielony, żółty, czerwony, brunatny, fioletowy lub strebrzysty. Rośliny – nawet przez dłuższy czas –radzą sobie z niedostateczną ilością wody w podłożu, do czego nawiązuje łacińska nazwa rodzajowa wywodząca się od słowa semper = stale i vivus = żywy.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Rojniki cechują się bardzo małymi wymaganiami siedliskowymi – mogą rosnąć na suchych, ubogich glebach w pełnym słońcu. Bardzo łatwo się rozmnażają przez oddzielanie młodych rozetek powstających na końcach rozłogów (IX-IV) lub przez podział w IV-VIII. Młode rośliny sadzi się co 10-15 cm.
Rozchodnik kamczacki – Sedum kamtschaticum Fisch. et Mey
Rodzina: Crassulaceae – gruboszowate
![]() |
słoneczne |
![]() |
sucha, jałowa |
![]() |
VII-VIII |
![]() |
~ 4-5 tyg. |
![]() |
podział, sadzonki, siew nasion |
![]() |
~ 50 kg/ha |
![]() |
brak danych |
![]() |
żółty |
Rozchodnik kamczacki
Sedum kamtschaticum Fisch. et Mey
[DE] DieKamtschatka-fetthenne
[EN] Orange stonecrop, Kamschatka stonecrop
Roślina dorasta do 15-20 cm wysokości tworząc zwarte, ciemnozielone darnie. Do jej niskiego wzrostu nawiązuje łacińskie słowo sedeo = siedzę, od którego wywodzi się nazwa sedum, czyli rozchodnik.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
Rośliny najlepiej rosną na stanowiskach słonecznych. Nie mają specjalnych wymagań glebowych, może to być nawet suche i jałowe podłoże. Rozmnażają się przez podział, sadzonki lub siew nasion.
Rozchodnik kaukaski – Sedum spurium M. Bieb.
Rodzina: Crassulaceae – gruboszowate
![]() |
słoneczne |
![]() |
sucha, jałowa |
![]() |
VII-VIII |
![]() |
~ 4 tyg. |
![]() |
podział, sadzonki, siew nasion |
![]() |
~ 25 kg/ha |
![]() |
~ 40 kg/ha |
![]() |
brązowy |
Rozchodnik kaukaski
Sedum spurium M. Bieb.
[DE] Die Kaukasus-Asienfetthenne
[EN] Caucasian stonecrop, two-row stonecrop
Roślina osiąga 10 cm wysokości. Jej pędy płożą się po powierzchni ziemi tworząc kobierce. Liście mają łopatkowaty kształt, brzegiem są karbowane. Kwiaty o różowej barwie (u odmian także białe, ciemnopurpurowe i karminowe) pojawiają się w VII-VIII. Owocem jest mieszek.
[...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów
