fbpx

NEWS:

Łuseczki woskowe - powstawanie, charakterystyka, obserwacje dotyczące budowy plastrów, cz. 5.

W poprzedniej części artykułu omówiono sposób budowy oraz „mierzenia” komórek przez pszczoły wskazując na ich zachowania instynktowne oraz rolę rozstawu nóg robotnic. Opisano również depozytowanie, czyli gromadzenie na brzegu światła górnej części komórki większej ilości wosku.

To właśnie od tego zabiegu pszczoły rozpoczynają budowę ścian komórek. W artykule przedstawiono również informacje na temat grubości ścian komórek - im starsze plastry tym ściany grubsze i tym gorzej przenika przez nie ciepło.

Pasieka nr 78 (cz4_fot-1a)
Fot. 1. Całkowity zasklep na komórce z miodem. Widoczne drobiny łuseczek woskowych.
fot.© Artur Kania

Rola feromonów podczas budowy komórek

Na rodzaj (pośrednio wielkość) budowanych przez robotnice komórek ma wpływ także ilość feromonów wytwarzanych przez matkę, obecność i wiek matki. Przy obfitości feromonów matecznych pszczoły budują komórki pszczele. Przy zmniejszającej się ilości feromonów – komórki trutowe, przy mniejszej ilości – mateczniki rojowe lub na cichą wymianę, przy braku feromonów (braku matki) – mateczniki ratunkowe.

Czy bodziec feromonalny stymuluje pszczoły do budowy równocześnie kilku rodzajów komórek czy tylko jednego? Wydaje się, że sytuacja feromonalna w rodzinie stymuluje budowę jednego rodzaju komórek. Zmieniająca się szybko sytuacja feromonalna mogłaby przyczyniać się do odbudowy plastra, który miałby w dużym stopniu wymieszane komórki pszczele i trutowe.

Po wstawieniu węzy, kiedy narasta nastrój rojowy (mniejsza ilość feromonów matecznych) pszczoły zaprzestają odbudowy węzy, a na niektórych komórkach pszczelich budują miseczki matecznikowe. Każdy typ mateczników zajmuje inne położenie na plastrze.

W przypadku braku otwartego czerwiu roboczego, pszczoły mogą odciągać mateczniki ratunkowe również na niezasklepionym czerwiu (larwach) trutowym. Pod wpływem obniżania temperatury, aktywność feromonalna matki spada, pszczoły już nie budują komórek trutowych, niechętnie także odbudowują węzę.

Pasieka nr 78 (cz4_fot-1b)
Niepełny zasklep na komórce z miodem.
fot.© Artur Kania

zablokowane [...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Czy można wpływać na pszczoły, żeby budowały komórki pszczele o określonym rozmiarze?

Czy pszczoły „zmniejszone” wskutek wychowu w mniejszych komórkach budują komórki plastra naturalnego wg własnych założeń genetycznych czy wg swojej wielkości aktualnej?

Pasieka nr 78 (cz4_fot-3)
Fot. 2. Po usunięciu zasklepu z komórki z larwą, możemy się spodziewać, że larwa wypadnie.
fot.© Artur Kania

zablokowane [...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Jak powstaje zasklep na komórkach z miodem zasklepianych na sucho i mokro?

Budowa zasklepów woskowych na komórkach z czerwiem i komórkach z miodem różni się. Związana jest z rodzajem użytego wosku, innym sposobem budowy, różnym wiekiem budujących robotnic. Miód lub inny pokarm węglowodanowy zasklepiany jest woskiem świeżo wyprodukowanym, pochodzącym z kawałków łuseczek woskowych, które są przez pszczoły dokładnie i ściśle połączone (fot. 1.).

Pasieka nr 78 (cz4_fot-4
Fot .3. Zasklepy na mokro powstałe z wykorzystaniem łuseczek woskowych o żółtym zabarwieniu po kwitnieniu nawłoci.
fot.© Artur Kania

Struktura zasklepów woskowych na czerwiu jest luźna, kawałki starszego wosku połączone są tak ze sobą tak, że przypominają porowate ciasto (fot. 4.). Starszy wosk jest najczęściej zbierany z komórek sąsiadujących plastrów.

Według Meyer i Ulrich, (1952) proces zasklepiania larw trwa od 0,5-1 h. Według Koenigera brak zasklepu podczas oprzędzania larw skutkuje ich wypadaniem z plastra (fot. 2.) na początku wykonywania ruchów oprzędzających (tzw. fikołków).

zablokowane [...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Logika budowy plastrów

Aby poznać logikę budowy plastrów, warto przeanalizować etapy powstawania plastra, budowy pojedynczych komórek, przejścia komórek w inne komórki, wady plastrów, budowę plastrów w sytuacjach trudnych. Kluczowa część komórki, czyli dno może powstać już z dwóch kawałków przyległych ścian i jednego elementu rombu.

Ściany boczne dwóch komórek stają się częścią dna komórki kolejnej. Na piramidach trzech komórek budowana jest po przeciwległej stronie piramida jednej komórki. Długość komórki związana jest z obecnością określonego rodzaju larwy lub obecnością miodu. Miód w komórce sprzyja wydłużaniu komórki.

zablokowane [...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Podsumowanie

Podsumowując należy wspomnieć, że coraz częściej obserwuje się niedobory wosku i węzy w sprzedaży. Zapotrzebowanie wzrasta. Jednak obawy wśród niektórych pszczelarzy przed wykorzystywaniem miodu i pyłku do produkcji wosku pozostają, co daje podstawę do zastanowienia się, czy miód ten traktować jako pokarm pszczół, który towarzyszy ich rozwojowi i jest wykorzystywany na ich potrzeby bytowe, czy jako miód towarowy, i czy miód ten mógłby być odwirowany przez pszczelarza.

Wydaje się, że produkcja wosku towarzyszy rozwojowi fizjologicznemu pszczół, przejściu ich przez kolejne prace w rodzinie pszczelej, towarzyszy zbiorom miodu, w więc także budowie nowych magazynów miodu, plastrów, wychowywaniu czerwiu.

W tych przypadkach jest naturalnym zjawiskiem. Budowa plastrów (puste plastry) stymuluje pszczoły do zbierania pokarmu, a dopływ pokarmu stymuluje budowę kolejnych plastrów oraz zachowania higieniczne. Ograniczając budowę plastrów w ulu, zmniejszamy zapotrzebowanie bytowe pszczół ulowych i chęć przynoszenia nektaru.

Brak miejsca w ulu do odbudowy nowych plastrów, przy dostatku młodych pszczół woszczarek, może skutkować stratami wosku, przez zwiększenie osypu łuseczek woskowych lub/i może być ważną przyczyną rójki. Ograniczenie odbudowy węzy na korzyść produkcji miodu może ograniczyć naturalny pęd rozwojowy rodzin, skutkować stratami wosku i zmniejszeniem przynoszenia wziątku w postaci pyłku i nektaru.

Pasieka nr 78 (cz4_fot-5
Wypolerowane dno komórki, widoczne ślady żuwczek.
fot.© Artur Kania

Ciągły rozwój rodzin pszczelich gwarantuje stały przybytek pszczół młodych woszczarek. Trzeba pozwolić rodzinom pszczelim, aby każda rodzina w ciągu sezonu, bez względu na koszty, wyprodukowała 1 kg wosku, która odpowiada ilości podanej węzy, ażeby bilans wosku w każdej rodzinie był przynajmniej zerowy.

Warto także wspomnieć, że silniejsze rodziny zużywają mniej pokarmu w przeliczeniu na pojedynczą pszczołę, która wytwarza mniej wosku, mniej eksploatuje zapasy rodziny korzystając z własnych tłuszczowych zasobów.

Niska cena wosku, nieadekwatna do zużytego przez pszczoły na jego produkcję miodu, a szczególnie słabe warunki pożytkowe mogą uzasadniać decyzje ograniczania wstawiania węzy. Tania produkcja wosku może być możliwa przy bardzo dobrych pożytkach lub w warunkach słabej bazy pożytkowej podczas karmienia pszczół syropem, ale przy dostatecznej podaży pyłku.

Karmienie pszczół syropem w celu większej produkcji wosku przy okazji produkcji ziołomiodów lub odkładów/pakietów, może przynieść pewne korzyści biorąc pod uwagę obecną niską cenę cukru.

Artur Kania

Literatura:

  • Bauer D., Bienefeld K., (2012) Hexagonal comb cells of honeybees are not produced via a liquid equilibrium process. Naturwissenschaften DOI10.1007s00114-012-0992-3
  • Buchwald R., Breed M.D., Greenberg A.R., (2008) The thermal properties of beeswaxes: unexpected findings The Journal of Experimental Biology 211, 121-127
  • Buchwald R., Breed M.D., Bjostad L., Hibbard B.E., Greenberg A.R., (2009) The role of fatty acids in the mechanical properties of beeswax. Apidologie 40: 585–594
  • Cassier P., Lensky Y., (1995) Ultrastructure of the wax gland complex and secretion of beeswax in the worker honey bee Apis mellifera L.. Apidologie 26: 17-26
  • Casteel D.B., (1912) The manipulation of the wax scales of the honey bee. United States Department of Agriculture, pp.
  • Gary J. Blomquist, Arthur J. Chu And Stephen Remaley (1980) Biosynthesis of wax in the honeybee, Apis mellifera l. Insect Biochem., Vol. 10, pp. 313 to 321.
  • HR Hepburn LA Whiffler (1991) Construction defects define pattern and method in comb building by honeybees. Apidologie 22: 381-388
  • Hepburn H.R., Bernard R.T.F., Davidson B.C., Muller W.J., Lloyd P., Kurstjens S.P., Vincent SL., (1991) Synthesis and secretion of beeswax in honeybees. Apidologie 22: 21-36
  • Ledoux M.N., Winston M.L, Higo H., Keeling C.I., Slessor K.N., LeConte Y., (2001) Queen and pheromonal factors influencing comb construction by simulated honey bee (Apis mellifera L.) swarms. Insectes soc. 48 14–20
  • Kurstjens S.P., Hepburn H.R., Schoening F.R.L., Davidson B.C., (1985) The conversion of wax scales into comb wax by African honeybees. J. Comp. Physiol. B 156:95-102
  • Martin H., Lindauer M. (1966) Sinnesphysiologische Leistungen beim Wabenbau der HonigbieneZeitschrift für vergleichende Physiologie, 3(53): 372-404
  • Namdar D., Neumann R., Sladezki Y., Haddad N., Weiner S., (2007) Alkane composition variations between darker and lighter colored comb beeswax. Apidologie 38: 453–461
  • Pătruică S., Dumitrescu G., Stancu A., Bura M.,, Bănăţean Dunea I., (2012) The Effect of Prebiotic and Probiotic Feed Supplementation on the Wax Glands of Worker Bees (Apis Mellifera). Animal Sciences and Biotechnologies 45 (2): 267-271
  • Pirk C.W.W., Crous K.L., Duangphakdee O., Radloff S.E., Hepburn R., (2011) Economics of comb wax salvage by the red dwarf honeybee, Apis florea. J. Comp. Physiol. B 181: 353–359,
  • Pratt S.C., (1998), Condition-dependent timing of comb construction by honeybee colonies: how do workers know when to start building? Animal Behaviour, 56, 603–61

 Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"