KRZEWINKI I PÓŁRZEWY UPRAWNE

Macierzanka tymianek (= tymianek właściwy) – Thymus vulgaris L.

Rodzina: Lamiaceae – jasnotowate

Stanowisko:	słoneczne, ciepłe
Gleba:	piaszczysto-gliniasta, średnio zwięzła, zasobna w próchnicę i wapń
Termin kwitnienia:	VI-VIII
Długość kwitnienia:	~4-6 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion
Wydajność miodowa:	120-200 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	brak danych
Kolor obnóży:	kremowe

Macierzanka tymianek
Thymus vulgaris L.
[DE] Der Echter Thymian
[EN] common thyme

Roślina osiąga wysokość 10-45 cm oraz intensywnie i aromatycznie pachnie. Dolne części pędów są zdrewniałe, górne zielne i co roku obumierają. Pokryte włoskami pędy łukowato się podnoszą lub są wzniesione. Liście są małe (4-9 mm długości), eliptycznojajowate, podwinięte na brzegu, spodem filcowate.

Drobne, białe, różowe lub fioletowe kwiaty zebrane są w nibyokółki na szczytach pędów. Rośliny wykształcają dwojakiego typu kwiaty: jedne mniejsze ze słupkiem o długiej szyjce i krótkich, zredukowanych pręcikach, inne większe o dłuższych, typowo wykształconych pręcikach.

Korona jest dwuwargowa, biaława lub jasnopurpurowa o długości 4-6 mm. Kwitnienie trwa od VI do VIII. Owocem jest rozłupnia rozpadająca się na 4 rozłupki. Łacińska nazwa rodzajowa rośliny być może wywodzi się od greckiego słowa thymós = odwaga, męstwo (ponoć jest to roślina dla nieśmiałych) lub thýo = kadzę.

Tymianek najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych, ciepłych, osłoniętych od wiatru. Nie ma specjalnych wymagań glebowych, ale najlepszy wzrost i rozwój obserwuje się na podłożach średnio zwięzłych, piaszczysto-gliniastych, próchnicznych i zasobnych w wapń.

Rozmnażanie polega na wysiewie nasion wprost do gruntu (3-4 kg/ha) w IV, VII-IX lub późną jesienią (X) w rzędy co 30-40 cm. Można także przygotować rozsadę na rozsadniku lub pod osłonami i wysadzić ją na miejsce stałe, gdy osiągnie około 7-8 cm wysokości w rozstawie 30-40 × 20 cm.

Hyzop lekarski (= józefek) – Hyssopus officinalis L.

Rodzina: Lamiaceae – jasnotowate

Stanowisko:	słoneczne, ciepłe
Gleba:	piaszczysto-gliniasta, lżejsza, zasobna w wapń
Termin kwitnienia:	VI-VIII
Długość kwitnienia:	6-8 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion, podział, sadzonki
Wydajność miodowa:	170-400 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	~45 kg/ha
Kolor obnóży:	szarokremowy

Hyzop lekarski
Hyssopus officinalis L.
[DE] Der Ysop, Echter Ysop, Bienenkraut
[EN] hyssop

Jest byliną o krzewiastym pokroju, którą cechuje silny, aromatyczny zapach przypominający nieco kamforę. Jej uprawa została rozpowszechniona dzięki zakonnikom i ich przyklasztornym ogrodom. Hyzop wykształca silny korzeń palowy oraz wzniesione, czterokanciaste, od dołu drewniejące pędy o długości do 50 cm.

Liście wyrastają naprzeciwlegle. Mają lancetowaty lub równowąski kształt, są drobne, siedzące, wiecznie zielone. Cechuje je obecność jednego nerwu oraz włosków gruczołowych odpowiedzialnych za produkcję olejku eterycznego. Kwiaty wyrastają po 7-15 z kątów liści tworząc jednostronne, kłosowate kwiatostany.

Dwuwargowa korona charakteryzuje się niebieskofioletową, rzadziej białą lub różową barwą. Środkowa klapa wargi dolnej jest większa od dwóch bocznych. Kwitnienie trwa od końca VI do VIII.

W niektórych krajach można uzyskać miód towarowy, który cechuje się jasną barwą i miłym aromatem oraz zaliczany jest do jednego z najlepszych miodów. Mieszanka miodu hyzopowego z innym miodem jest polecana palaczom oraz przy przeziębieniach i bronchicie.

Sto kwiatów produkuje 5,96 mg pyłku, z którego robotnice formują szarokremowe obnóża. Wydajność pyłkowa z 1 ha wynosi około 45 kg.

Hyzop lekarski. Fot. Aneta Sulborska

Hyzop najlepiej rośnie na ciepłych, osłoniętych od wiatrów i słonecznych stanowiskach. Preferuje piaszczysto-gliniaste, lżejsze, zasobne w wapń gleby. Rozmnaża się przez nasiona wysiewane wprost do gruntu w IV (4-6 kg/ha) w rzędy co 40 cm lub na rozsadnik.

Innym sposobem jest podział starszych egzemplarzy (najlepiej wiosną) lub sporządzanie sadzonek. Na jednym miejscu rośliny mogą rosnąć do 10 lat.

Szałwia lekarska – Salvia officinalis L.

Rodzina: Lamiaceae – jasnotowate

Stanowisko:	słoneczne
Gleba:	żyzna, przepuszczalna, piaszczysto-gliniasta, zasobna w wapń
Termin kwitnienia:	VI-VII
Długość kwitnienia:	4-5 tyg.
Rozmnażanie:	siew nasion, podział
Wydajność miodowa:	100-370 kg/ha
Wydajność pyłkowa:	40 kg/ha
Kolor obnóży:	szarożółty

Szałwia lekarska
Salvia officinalis L
[DE] Der/die Echte Salbei, Garten-Salbei, Küchensalbei
[EN] sage, garden sage

Jest balsamicznie pachnącą rośliną o rozgałęzionej, szarokutnerowato owłosionej łodydze dorastającej do 60-70 cm wysokości. Uprawia się ją prawie w całej Europie i Ameryce Płn. Wykształca lancetowate, częściowo zimotrwałe liście o długich ogonkach. Kwitnie w VI-VII.

Jasnofioletowe kwiaty zebrane są po 5-10 w nibyokółki na szczycie łodygi. Kielich jest dwuwargowy, dzwonkowaty, z włoskami wydzielniczymi na powierzchni. Korona kwiatu osiąga do 3 cm długości i składa się z dwóch warg – górna jest prawie prosta, dolna z trzema łatkami.

Tkanka produkująca nektar zlokalizowana jest u podstawy zalążni słupka. Owoc to rozłupnia, która po dojrzeniu rozpada się na prawie kuliste, cztery rozłupki w czarnym kolorze.

Kwiaty produkują niewielkie ilości pyłku (dziesięć kwiatów dostarcza przeciętnie 3,34 mg pyłku), który może być zbierany w postaci szarożółtych obnóży. Wydajność pyłkową z 1 ha oceniono na około 40 kg.

Szałwia lekarska. Fot. Aneta Sulborska

Roślina wymaga ciepłych, słonecznych i osłoniętych od wiatru stanowisk, najlepiej o wystawie południowej. Preferuje gleby żyzne, przepuszczalne, piaszczysto-gliniaste, o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. W czasie bezśnieżnych zim i na przedwiośniu jest wrażliwa na niskie temperatury.

Rozmnaża się przez podział starszych egzemplarzy lub z nasion wysiewanych bezpośrednio do gruntu w IV w rzędy co 40 cm lub z rozsady. Przy tej ostatniej metodzie zaleca się siew nasion w III-IV na rozsadnik, w tunelu foliowym lub szklarni. Wysadzanie rozsady na miejsce stałe przeprowadza się w VII.

Szałwia lekarska.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"