Jak pomóc pszczołom przetrwać upały?

Wysokie temperatury stanowią ogromne wyzwanie dla pszczół miodnych. Gdy słupek termometru przekracza 30°C, w ulach zaczynają się problemy z utrzymaniem odpowiedniej temperatury, co może wpłynąć na rozwój czerwiu i kondycję całej rodziny pszczelej. W takich warunkach pszczoły często tworzą tzw. brody przed ulem, aby schłodzić wnętrze gniazda i zapobiec przegrzaniu. Pszczelarze powinni więc odpowiednio przygotować swoje pasieki, aby zapewnić owadom komfort i bezpieczeństwo.

W jaki sposób wysokie temperatury wpływają na zdrowie i zachowanie pszczół?

Ekstremalne upały prowadzą do ograniczenia aktywności pszczół, które rzadziej poszukują pożywienia i mniej efektywnie zapylają rośliny. Fale upałów trwające 3–4 dni mogą wyłączyć pszczoły z aktywności nawet na jedną czwartą ich krótkiego okresu żerowania, co poważnie ogranicza zapylanie i produkcję czerwiu. Poza tym warto pamiętać, że temperatura śmiertelna dla pszczół w stanie osłabienia (np. 37°C) jest zbliżona do granicy tolerancji cieplnej człowieka, co oznacza, że w warunkach infekcji i stresu cieplnego pszczoły stają się znacznie bardziej wrażliwe na przegrzanie. To zwiększa ryzyko śmiertelności całych rodzin pszczelich podczas fal upałów.

Warto mieć świadomość, że przy temperaturach powyżej 34–35°C zbieranie nektaru staje się znacznie utrudnione, co może prowadzić do niedoborów pokarmu w rodzinach pszczelich. Nie wszystkie kwiaty nektarują również przy tak wysokich temperaturach (dla przykładu lipa, by dobrze nektarowała preferuje temperatury nie wyższe niż 25°C). Zmiany klimatyczne i coraz częstsze fale upałów stawiają przed pszczelarzami nowe wyzwania. Oprócz działań doraźnych warto również myśleć o długofalowych rozwiązaniach, takich jak sadzenie drzew i krzewów miododajnych wokół pasieki. Rośliny te nie tylko dostarczają nektaru, ale także tworzą naturalne zacienienie, poprawiają mikroklimat i zwiększają bioróżnorodność.

Jak więc pomóc pszczołom?

Aby pomóc pszczołom przetrwać upały, można zastosować następujące sprawdzone metody:

• Pszczoły nie potrafią magazynować wody, dlatego podczas upałów szczególnie jej potrzebują. Najlepszym rozwiązaniem jest przygotowanie poidełka: użyj płytkiego naczynia, wypełnij je wodą i dodaj materiały, które unoszą się na powierzchni (np. keramzyt, kamyczki, węgiel drzewny, gałązki). Dzięki temu pszczoły mogą bezpiecznie pić, bez ryzyka utonięcia. W ofercie Sklepu Pasieka24 posiadamy gotowe zestawy: poidło wraz z keramzytem, gotowe do użycia.
• Ustaw poidełko w lekko zacienionym miejscu, gdzie pszczoły będą miały spokój. Regularnie uzupełniaj i wymieniaj wodę, aby była zawsze świeża i czysta. Niektórzy eksperci zalecają ustawienie poidła w miejscu nasłonecznionym, argumentując, że pszczoły preferują ciepłą wodę i szybciej ją znajdują w słońcu. Jednak zbyt duże nasłonecznienie może powodować zbyt szybkie parowanie wody i wzrost temperatury, co może być niekorzystne dla owadów.

• Stosuj maty izolujące – bezpośrednie nasłonecznienie podnosi temperaturę pod daszkiem ula, co jest bardzo niekorzystne. Świetnie sprawdzą się również maty izolujące, które pomagają utrzymać stabilną temperaturę wewnątrz ula. Maty izolujące są dobrym wyborem, ponieważ skutecznie chronią ule przed wahaniami temperatury, zapobiegając wychłodzeniu gniazda w chłodne dni i nadmiernemu nagrzewaniu w cieplejsze. Ich lekka, elastyczna konstrukcja ułatwia montaż i dostosowanie do różnych typów uli, a jednocześnie zapewnia odpowiednią cyrkulację powietrza, minimalizując ryzyko kondensacji wilgoci. Wykonane z trwałych, odpornych na działanie czynników atmosferycznych materiałów, mogą być używane przez cały rok. Maty te, używane w innych krajach od wielu lat, coraz częściej pojawiają się również w polskich pasiekach. Ich zastosowanie może być szczególnie korzystne w okresach największych upałów, kiedy to minimalizują nagrzewanie się gniazd i ułatwiają pszczołom utrzymanie optymalnych warunków.

• Wentylacja ula ma ogromne znaczenie. Otwory wentylacyjne i siatki dennicowe umożliwiają lepszy przepływ powietrza, co ułatwia pszczołom utrzymanie odpowiedniej temperatury wewnątrz gniazda. W przypadku wyjątkowo wysokich temperatur warto rozważyć dodatkowe otwarcia lub korektę konstrukcji ula, aby zwiększyć cyrkulację powietrza. Można również podawać pszczołom wodę wewnątrz ula, np. w słoikach z nakrętkami do podkarmiania, które umieszcza się pod powałką.
• Jednym z najważniejszych działań jest zapewnienie odpowiedniego zacienienia uli. Ustawienie uli w miejscach, gdzie będą osłonięte od bezpośredniego słońca, pomaga zmniejszyć nagrzewanie się gniazd. Jeżeli pasieka znajduje się na otwartej przestrzeni, można wykorzystać siatki cieniujące lub specjalne daszki, które ograniczą dostęp promieni słonecznych. Warto pamiętać, że przegrzane ule mogą osiągać wewnątrz temperaturę powyżej 40°C, co znacznie osłabia rodzinę pszczelą.

Siła rodziny pszczelej a odporność na wysokie temperatury

Ważnym elementem jest także monitorowanie kondycji rodzin pszczelich. Silne i zdrowe rodziny lepiej radzą sobie z upałami, ponieważ mają więcej robotnic zdolnych do wentylacji gniazda i przynoszenia wody. Pszczelarz powinien regularnie kontrolować liczebność i siłę rodzin, a także stan czerwiu. W razie potrzeby można zastosować różne techniki wzmacniania rodzin, takie jak poddawanie odkładów czy łączenie rodzin.

Nie należy również zapominać o odpowiednim układzie ramek w ulu. W okresie upałów warto zadbać o to, aby plastry były równomiernie rozłożone i miały zapewniony dostęp powietrza. Zbyt gęsto ułożone ramki mogą utrudniać cyrkulację powietrza i sprzyjać przegrzewaniu się gniazda.

Coraz gorętsze lata to wyzwanie nie tylko dla pszczelarzy, ale także dla samych pszczół, które muszą adaptować się do zmieniającego się klimatu. Odpowiednia opieka i profilaktyka mogą znacząco pomóc w ich przetrwaniu.

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"