APITERAPIA

Lecznicze działanie pyłku kwiatowego i pierzgi w chorobach wątroby i dróg żółciowych, cz. 1.

Pyłek kwiatowy zbierany przez pszczoły, zwany także obnóżem pszczelim, a także powstająca z niego pierzga, mają bardzo złożony skład chemiczny. Determinuje to określone działanie antyhepatotoksyczne i farmakologiczne tych produktów.

Oba wymienione produkty nie mają tak szerokiego zastosowania w chorobach wątroby i dróg żółciowych jak miód i propolis. Nie mniej są one do tego celu wykorzystywane i warte jest omówienie skuteczności ich działania leczniczego w konkretnych jednostkach chorobowych, m.in. w wirusowym zapaleniu wątroby oraz przewlekłym zapaleniu wątroby i pęcherzyka żółciowego.

fot.© Pixabay

Skład chemiczny

Ze względu na to, że pyłek kwiatowy jest podstawowym produktem wchodzącym w skład pierzgi, a także z uwagi na to, że stosuje się go znacznie częściej do leczenia chorób wątroby i dróg żółciowych w porównaniu do pierzgi, jego skład chemiczny wymaga szczególnego omówienia.

W pyłku kwiatowym można wyróżnić kilka odrębnych grup substancji chemicznych, takich jak białko, lipidy, węglowodany, związki polifenolowe, witaminy, biopierwiastki i błonnik. Wszystkie te grupy związków chemicznych, za wyjątkiem błonnika, odznaczają się aktywnością biologiczną i oddziałują leczniczo na tkankę wątrobową oraz tkanki pęcherzyka żółciowego i przewodów żółciowych.

Białko

Białko należy do najważniejszych dla pszczół substancji znajdujących się w tym produkcie. Służy bowiem jako pokarm dla rozwoju młodych pszczół i utrzymywania przy życiu dorosłych osobników.

W pyłku kwiatowym występują liczne enzymy. Ich liczbę określa się na ponad 100. Do najważniejszych zalicza się α- i β-amylazy i lizozym (pochodzenia pszczelego) oraz inwertazę (sacharazę), inulazę, lipazy, fosfolipazy oraz proteazy i peptydazy (pochodzenia roślinnego).

Na pylnikach lilii pyłek jest bardzo dobrze widoczny. fot.© Pixabay

Lipidy

Do lipidów zalicza się kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone, fosfolipidy i fitosterole. Na podstawie danych prezentowanych przez wielu autorów można stwierdzić, że zawartość lipidów w pyłku kwiatowym mieści się w granicach 0,2-22,4%, średnio 7% (tab. 1.).

Węglowodany

Przegląd piśmiennictwa wskazuje, że w pyłku kwiatowym występuje od 23,2 do 40% węglowodanów. Średnio w tym produkcie znajduje się 33% węglowodanów (tab. 1.). Wśród nich w największej ilości występują cukry proste redukujące (średnio 25,3%), głównie fruktoza i glukoza.

Cukry proste nieredukujące stanowią 3,4% zawartości. Reprezentowane są one przede wszystkim przez sacharozę. Zawartość cukrów złożonych (polisacharydów) została określona średnio na 4,3%. Do najważniejszych zalicza się skrobię (cukier zapasowy) oraz celulozę i polleniny (cukry budulcowe).

Pyłek zawiera dużo witamin i minerałów, wspomagających pracę wielu narządów.
fot.© Pixabay

Związki fenolowe

Występują także aglikony tych połączeń. Leukoantocyjanidyny i katechiny występują w ilości średniej 0,27%. W podobnej ilości (średnio 0,26%) występują w pyłku kwiatowym kwasy fenolowe. Często wykrywane są kwasy: p-kumarowy, ferulowy i chlorogenowy.

Witaminy

W pyłku kwiatowym znajdują się zarówno witaminy rozpuszczalne w wodzie, jak i w tłuszczach. Ich ilość szacuje się średnio na 0,01% (10  mg/100 g) (tab. 1.). W produkcie tym występuje 7 witamin z grupy B (tiamina, ryboflawina, kwas nikotynowy, kwas pantotenowy, kwas foliowy, pirydoksyna, inozytol), witamina C (kwas askorbinowy) i witamina H (biotyna).

W pyłku kwiatowym obecne są następujące witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, takie jak: karotenoidy i β-karoten (prowitaminy A), a także witamina D (kalcyferol) i witamina E (tokoferol).

Biopierwiastki

Pyłek kwiatowy zawiera zarówno makroelementy (średnio 1,29%), jak i mikroelementy (0,03%). W grupie makroelementów znajduje się fosfor, potas, wapń, magnez i sód. Warto dodać, że stosunek potasu do sodu w tym produkcie wynosi jak 1 : 6.

Z mikroelementów w większych ilościach występują: żelazo, mangan i cynk oraz w niewielkich ilościach: miedź, kobalt i nikiel. Łącznie zawartość biopierwiastków w omawianym produkcie wynosi średnio 1,3% (tab. 1.).

Błonnik

Błonnik (celuloza) jest podstawowym składnikiem ścian ziaren pyłku (egzyny i intyny). Jest to polisacharyd zbudowany z cząstek β-0-glukopiranozy, który nie ulega trawieniu w przewodzie pokarmowym i dlatego jest dla człowieka składnikiem biologicznie nieaktywnym. Jego zawartość w pyłku kwiatowym stanowi średnio 20% (tab. 1.).

Porównanie składu chemicznego pyłku kwiatowego i pierzgi

Skład chemiczny pyłku kwiatowego (obnóża pszczelego) i powstałej z niego pierzgi różni się dość znacznie.

Dane zebrane w tabeli 2 (wg Kędzi i Hołdernej-Kędzi 2010) wskazują, że pyłek kwiatowy zawiera nieco więcej białka i niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, a także wielokrotnie więcej lipidów w porównaniu do pierzgi.

Natomiast pierzga charakteryzuje się znacznie większą zawartością wolnych aminokwasów, węglowodanów i biopierwiastków oraz ponad trzykrotnie wyższą zawartością kwasu mlekowego w odniesieniu do pyłku kwiatowego.

Tabela 2. Porównanie składu chemicznego pyłku kwiatowego i pierzgi (Kędzia i Hołderna-Kędzia 2010).

Wpływ składników pyłku kwiatowego na metabolizm wątrobowy

Według Czarneckiego (2012) pyłek kwiatowy ochrania wątrobę, stymuluje jej osłabioną czynność oraz reguluje zaburzenia związane z pracą tego narządu.

Pyłek widoczny na pylnikach lilii. fot.© Pixabay

Także niektóre witaminy znajdujące się w pyłku kwiatowym, a mianowicie kwas askorbinowy, β-karoten, kalcyferol i tokoferol, charakteryzują się silnym działaniem przeciwutleniającym i przeciwzapalnym. Wraz ze związkami fenolowymi wywierają one wyraźnie zaznaczone działanie hepatoochronne.

Pozostałe witaminy występujące w pyłku kwiatowym uczestniczą w wielu ważnych przemianach metabolicznych zachodzących w tkance wątrobowej.

prof. dr hab. Bogdan Kędzia,
mgr Elżbieta Hołderna-Kędzia

Zamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"