fbpx

NEWS:

Czasopismo w trzech odsłonach, cz. III.

Transformacje tytułu organu prasowego Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego w Warszawie odzwierciedlają elastyczność w działaniu, jaką charakteryzowała się ta organizacja. Umiejętność dopasowania się do bieżących potrzeb społeczeństwa oraz wpływy zmieniającej się z biegiem lat obsady personalnej Towarzystwa spowodowały, że w 1913 roku „Ogród” zastąpiło czasopismo „Przegląd Pszczelniczo-Ogrodniczy”.

Zmiany i podsumowania

Ostatni, łączony numer 11-12 (listopad-grudzień) „Ogrodu” z 1912 roku, na stronie tytułowej zapowiadał, że od początku roku 1913 miesięcznik Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego będzie wychodził pod tytułem: „Przegląd Pszczelniczo-Ogrodniczy”.

Tak też się stało, a pełna nazwa nowego periodyku brzmiała: „Przegląd Pszczelniczo-Ogrodniczy. Miesięcznik obrazkowy. Organ Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego, w Warszawie”. Redaktorem czasopisma był Adam Braun, doświadczony pszczelarz, który swą wiedzę przekazywał między innymi za pośrednictwem wydawnictw książkowych: Podkarmianie pszczół: z zakresu gospodarstwa pasiecznego, Warszawa 1901; Z dziejów bartnictwa w Polsce: w sprawie art. 3-go ustaw bartnych mazowieckich z r. 1401, Warszawa 1911. Wydawcą „Przeglądu Pszczelniczo-Ogrodniczego” był Stanisław Rutkowski, scalający swoją osobą wszystkie trzy tytuły organu prasowego Towarzystwa.

Prowadzenie przez tak długi okres czasopisma zawodowego było dla niego jednak dużym wysiłkiem, szczególnie wobec licznych zajęć zawodowych. W nr 2 z 1913 roku Stanisław Brzósko podjął się oceny, czym były czasopisma „Pszczelarz i Ogrodnik” oraz „Ogród” w polskiej prasie ogrodniczej.

Pasieka nr 84 (Fot1._Przeglad_Pszczelniczo-Ogrodniczy_-_okladka.jpg)
Okładka czasopisma „Przegląd Pszczelniczo-Ogrodniczy” nr 2 z 1913 roku.
fot.© Leszek Kośny

Ze względu na zmianę w warunkach wydawnictwa organu TPO wyraził szczere podziękowanie Szanownemu Redaktorowi „Ogrodu” (S. Rutkowskiemu), za jego pracę, (...) choć pozornie niewdzięczną, ale tak owocną. Rozpoczął następującymi słowami: Nie wątpię, że znajdą się osoby, które lepiej, i więcej rzeczowo ocenią dorobek obu czasopism powyższych, i wpływ jaki one wywarły na ogrodnictwo krajowe.

Ale niech mi będzie wolno, jako jednemu z współpracowników „Pszczelarza i Ogrodnika” i „Ogrodu”, zapoczątkować w paru słowach ich ocenę, oraz wyrazić ich Redakcyi me szczere uznanie.

Brzósko podkreślił wyjątkowe zasługi S. Rutkowskiego: „Pszczelarz i Ogrodnik” zajął od razu stanowisko bezstronne, poważne, naukowe, i na niem utrzymał się w ciągu dziesięciu lat swojego istnienia. Nic się w tym względzie nie zmieniło, gdy ustąpił on miejsce „Ogrodowi”.

Wszystkie przejawy naszego życia ogrodniczo-pszczelniczego, w ciągu ubiegłych lat 15-u, były oświetlane należycie, w szeregu barwnych, żywych, a często i ciętych artykułów, których lwia część wyszła z pod [pisownia oryg.] pióra redaktora naczelnego, p. Stanisława Rutkowskiego.

Wyliczyć tych prac nie mogę, gdyż podanie ich tytułów zajęłoby zbyt wiele miejsca w „Przeglądzie”. Piśmiennictwo ogrodnicze było zawsze przedmiotem wielkiej troski Rutkowskiego, a ważne problemy krajowego ogrodnictwa dostrzegał i formułował wyjątkowo jasno: (...) brak rynków stałych i odpowiednio zorganizowanych – niezdarne i szkodliwe pośrednictwo, nie znające granic wyzysku, - regulowanie cen podług widzimisię, produkcya nienormowana popytem, - brak zupełny odpowiednich składów hurtowych, - to cechy naszego handlu ogrodniczego.

Zwrot ku pszczelarstwu

Adres redakcji i administracji „Przeglądu Pszczelniczo-Ogrodniczego” pozostał ten sam co w latach ubiegłych – Warszawa, ul. Wiejska 12, a druk czasopisma odbywał się czcionkami „Gazety Rolniczej” (W. Musielewicza), Warszawa, ul. Złota 24.

Zestawienie treści rocznika 1913 „Przeglądu Pszczelniczo-Ogrodniczego”, pokazuje wyraźnie pszczelarski charakter periodyku. Największy z działów zatytułowany Pszczelnictwo, składał się z ośmiu grup tematycznych: Z zakresu przyrody pszczoły; Z praktyki pasiecznej; Przyrządy i przybory pasieczne; Przegląd czasopism i art. pszczelniczych; Nowe książki i broszury; Wiece pszczelarzy, działalność Stowarzyszeń pszczelniczych, wystawy (pokazy) i odczyty (pogadanki); Listy do Redakcyi; Dane statystyczne.

Pasieka nr 84 (Fot2_Przeglad_Pszczelniczo-Ogrodniczy_-_strona_tytulowa.jpg)
Strona tytułowa czasopisma „Przegląd Pszczelniczo-Ogrodniczy” nr 1 z 1914 roku.
fot.© Leszek Kośny

Pozostałe działy: Ogrodnictwo; Różne artykuły; To i owo; Książki i broszury nadesłane Redakcyi; Sprawozdania Zarządu Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego w Warszawie; Od Komisyi pszczelniczej T. P. O.; Od Redakcyi „Przeglądu Pszczelniczo-Ogrodniczego”; Sprawozdania miesięczne o przebiegu pogody; Sprostowania; Wspomnienie pośmiertne stanowiły dopełnienie czasopisma.

Dział pszczelniczy zasilali swoimi tekstami: Adam Braun, Stanisław Brzósko, Stefan Dutkiewicz, Dr Jan Leciejewski (przegląd czasopism), Edward Radomski (właściciel pasieki przemysłowej w Żytomierzu), J. Krzesimowski, A. Wathelet, Konstanty Długoborski, Maria Gadenowa, A. Jankowski, W. M. Molski i Walenty Dubeltowicz.

Ostatni z wymienionych (ur. 1842 r. - zm. 1913 r.). był nie tylko współpracownikiem pisma, ale również członkiem Komisji pszczelniczej TPO, członkiem redakcji „Przeglądu Pszczelniczo-Ogrodniczego” i dożywotnim członkiem Warszawskiego Towarzystwa Ogrodniczego.

Miłość do pszczół dzielił z bardzo odpowiedzialnymi zadaniami, gdyż był pierwszym wykonawcą i pierwszym dyrektorem sieci tramwajów konnych w Warszawie, pełnomocnikiem Towarzystwa budowy rzeźni miejskich, a także jako inżynier-konstruktor prowadził budowy mostów na Bugu, Narwi i Wiśle.

zablokowane [...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Pasieka nr 84 (Fot3_Walenty_Dubeltowicz.jpg)
Portret Walentego Dubeltowicza.
fot.© Leszek Kośny

W drugim roku wydawania czasopisma poddano je reorganizacji. Pełny tytuł brzmiał „Przegląd Pszczelniczo-Ogrodniczy. Organ Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego w Warszawie”, kierownikami zostali: Stanisław Brzósko i Wacław Zaykowski, natomiast redaktorem Włodzimierz Gorjaczkowski, a wydawcą Stanisław Rutkowski.

Dla członków TPO (honorowych, rzeczywistych i korespondentów) czasopismo oferowano po zniżonej cenie, natomiast nr 1 z 1914 r. był dostępny bezpłatnie dla każdego, kto by go zażądał. W zeszycie tym Redakcja deklarowała dostarczanie poprzez czasopismo fachowych porad, wierząc, że może wpłynąć na polepszenie losu czytelników: Dla bardzo wielu drobnych gospodarstw wiejskich, a szczególniej podmiejskich, widzimy wprost jedyny ratunek w zajęciu się pszczelnictwem i ogrodnictwem.

Gospodarka taka, jako wymagająca wiele pracy rąk ludzkich, da zajęcie sowicie opłacające się licznej rodzinie nawet na paru morgach gruntu. To powstrzymać może wychodźtwo na „saksy”. Zamiast wysługiwać się obcym, być tam często poniewieranym, czyż nie lepsza praca na swojem, przy hodowli warzyw, w sadzie, czy koło pszczół?

Dla takich to drobnych gospodarstw ogrodniczo-pszczelniczych brak tylko było odpowiedniego pisma fachowego. Chcąc temu choć w części zaradzić, Redakcya „Przeglądu pszczelniczo-ogrodniczego” postanowiła w piśmie tem wymagania i interesy takich właśnie gospodarstw uwzględniać i do ich potrzeb większość zamieszczanych artykułów dostosowywać.

Czasopismo stało się atrakcyjne również dla początkujących, a posunięcie to wyjaśniono w Odpowiedziach od Redakcji następująco: (…) co do artykulików, zwanych przez Pana abecadłowymi, to wprowadziliśmy je na życzenie bardzo wielu naszych czytelników, którzy chcą z pisma nauczyć się najprostszych zabiegów tak w ogrodzie jak i pasiece.

Artykuły takie zamieszczamy w osobnym dziale, przeznaczonym „dla początkujących”. W innych działach zamieszczamy artykuły poważniejsze i dłuższe. W tece redakcyjnej mamy wiele prac tak oryginalnych jak i tłómaczonych [pisownia oryg.], szerzej różne sprawy omawiających.

„Przegląd Pszczelniczo-Ogrodniczy” podawał swoim czytelnikom co miesiąc przebieg pogody (...) według spostrzeżeń, nadesłanych przez stacye Sieci meteorologicznej warszawskiej, Stacyi Centralnej przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie. Czasopismo zawierało reklamy wyrobów z Pszczelina, takich jak korytka i poidła dla drobiu, klatki itp.

Teksty pszczelarskie zamieszczali: S. Brzósko; A. Braun, M. Nowosielski; z sadownictwa – Stanisław Nowina; a z warzywnictwa i kwiaciarstwa – Antoni Maciejewski. Wśród głosów czytelników pojawił się Julian Piwowarski, Wojciech Bojarczuk i W. M. Molski.

W przeglądzie czasopism brał udział ksiądz A. Margoński, ogrodnictwo dla początkujących opracowywał J. Kosmala, natomiast tematykę zwalczania chorób i szkodników poruszał - Włodzimierz Gorjaczkowski.

Ten znany polski działacz społeczny, pomolog i fitopatolog (ur. 12 IV 1879 r. – zm. 5 VIII 1944 r.), był w latach 1916-1921 dyrektorem Wyższej Szkoły Ogrodniczej przy Towarzystwie Kursów Naukowych w Warszawie oraz kierownikiem Stacji Ochrony Roślin Towarzystwa Ogrodniczego Warszawy (w latach 1918-1937).

Jego dziełem był ośrodek pomologiczny z sadem doświadczalnym w Skierniewicach, który założył jako profesor sadownictwa SGGW w Warszawie.

Wacław Zaykowski współkierujący od 1913 roku z czasopismem „Przegląd Pszczelniczo-Ogrodniczy” reprezentował stronę ogrodniczą periodyku. W jego dorobku piśmienniczym w okresie późniejszym znalazły się pozycje takie jak: Kwestjonarjusz lustracyjny do objazdów miast : stan i rozwój plantacji publicznych w świetle zebranych materiałów, Warszawa 1922 oraz Szkolne uprawy zagonkowe: ogólne wskazówki organizacyjne do prowadzenia upraw zagonkowych w ogrodzie szkolnym przy szkole powszechnej na wsi, Warszawa 1931.

Jak donosił miesięcznik „Ziemia” z grudnia 1922 roku Zaykowski przyczynił się wydatnie do uporządkowania Parku Łazienkowskiego, wprowadził znaczne ulepszenia tak w szklarniach, jak i w kwietnikach oraz wzbogacił jego drzewostan.

Misję popularyzatora wiedzy ogrodniczej realizował także jako projektant ogrodów: Międzyszkolnego Ogrodu Przyrodniczego na tzw. Placu Bratkowickim w Łowiczu (otwarty w 1936 r.) i ogrodu SGGW w Skierniewicach, z działami botanicznymi: arboretum, dział roślin ozdobnych i alpinarium.

Pasieka nr 84 (Fot4_S_Brzosko.jpg)
Portret Stanisława Brzósko.
fot.© Leszek Kośny

zablokowane [...] - część treści ukryta, w całości dostępna tylko dla zalogowanych e-Prenumeratorów

Towarzystwo Pszczelniczo-Ogrodnicze w Warszawie snuło plany zorganizowania w 1915 roku drugiego zjazdu polskich pszczelarzy. Zamierzenia te nie zostały zrealizowane, gdyż w lipcu 1914 roku wybuchła I wojna światowa. Ostatnim zeszytem czasopisma „Przegląd Pszczelniczo-Ogrodniczy” był nr 6 z tego pamiętnego roku.

Konflikt zbrojny zmienił realia polityczne w Europie i zakończył erę polskich czasopism pszczelarskich wydawanych pod zaborami.

Leszek Kośny
Starszy kustosz
Muzeum Przyrodnicze w Jeleniej Górze
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.


 Wydanie tradycyjneZamów prenumeratę czasopisma "Pasieka"